शेरलॉक होम्स : नौदलाच्या कराराचा मसुदा

          

जुलै महिन्याचे दिवस होते. माझं नुकतंच लग्न झालं होतं. त्या काळात होम्स काही विवक्षित आणि राजकीय महत्त्वाच्या केसेसमधे अगदी गळ्यापर्यंत बुडाला होता. त्यातल्या एका केसमधे इंग्लंडचं राजकीय भवितव्यच नाही तर आंतरराष्ट्रीय राजकारणातील काही मोलाच्या गोष्टींना मोठाच धोका निर्माण झाला होता. सुदैवाने या केसबद्दल बोलण्याची मुभा मला होम्सकडून मिळालेली आहे.

या सगळ्या प्रकरणाला सुरुवात झाली ती एके दिवशी सकाळी मला आलेल्या एका पत्राने. सकाळच्या डाकेने मला माझ्या एका जुन्या शाळामित्राचं पत्र आलं. पर्सी फेप्स त्याचं नाव. हा गडी अतिशय हुशार, खिलाडू आणि सगळ्यांशी मिळून मिसळून वागणारा होता. प्रसिद्ध राजकारणी आणि पुढारी लॉर्ड होल्डहर्स्ट हे त्याचे सख्खे मामा. पण त्याला मिळालेल्या अफाट यशाचं पूर्ण श्रेय त्यालाच जातं. मामाच्या लौकिकाला साजेशी कामगिरी त्याच्या मदतीशिवाय पर्सी करून दाखवत होता. वयाने असेल माझ्याएवढाच. पण चांगल्या दोन इयत्ता गाळून तो पुढे गेला. मिळवता येण्याजोगी सगळी बक्षीसं त्याने मिळवली.केंब्रिज कॉलेजची मानाची शिष्ज्यवृत्तीही त्याने पटकावली. तिथेही पठ्ठ्याने गुरुजनांच्या अपेक्षा पूर्ण करत दैदिप्यमान यश मिळवलंन. मग परराष्ट्रीय विभागात त्याला नोकरी मिळाली आणि तो सरसर वर चढला. एखाद्या परिकथेत शोभावी अशी त्याची ही कारकीर्द मला माहीत होती. पण शाळेनंतर आमचा पत्रव्यवहार मात्र कमी होत गेला आणि गेली काही वर्षं तर तो बंदच होता.

अशा पर्सीचं पत्र सकाळच्या डाकेनं टेबलावर येऊन पडलं आणि माझं मन काही क्षण त्या जुन्या रम्य दिवसांमधे भरारी मारून आलं. मोठ्या उत्सुकतेने मी ते पत्र फोडलं आणि वाचू लागलो

"ब्रायरब्री,

वोकिंग

प्रिय वॉटसन,

ओळखलंस का मला? मी 'बेडक्या' फेप्स.

तुला माहीतच असेल की माझ्या मामाच्या, लॉर्ड होल्डहर्स्टच्या दबदब्यामुळे परराष्ट्र खात्यात मी एका चांगल्या हुद्द्यावर नोकरी करतो. माझ्यावर सोपवण्यात आलेली प्रत्येक जबाबदारी आजवर मी मोठ्या सचोटीने आणि निष्ठेने अत्यंत यशस्वीपणे पार पाडत आलो आहे. पण काही दिवसांपूर्वी माझ्यावर असा काही दुर्दैवी प्रसंग ओढवला आहे की माझं सर्वस्व पणाला लागलं आहे. आणि अतिशय लाजिरवाण्या अशा बेअब्रूची तलवार माझ्या डोक्यावर टांगली गेली आहे....

या सगळ्या परिस्थितीबद्दल या पत्रात काहीही सांगणं मला शक्य नाही..जर तू माझ्या म्हणण्याला होकार दिलास तर मी तुला प्रत्यक्षच ते सगळं सांगेन.

गेले नऊ आठवडे मी मेंदूज्वराने आजारी होतो आणि अजूनही त्या थकव्यातून मी बाहेर आलेलो नाही. तू मि. शेरलॉक होम्सनाही तुझ्यासोबत घेऊन येऊ शकशील का? मला या प्रकरणात त्यांचं मत हवं आहे. पोलीसांनी मला आधीच सांगितलं आहे की यात अधिक काही करता येण्याजोगं नाही पण तरीही मला हे प्रकरण त्यांच्या कानावर घालायचं आहे. प्राप्त परिस्थितीत मला एकेक क्षण युगासारखा वाटतो आहे. तुम्ही दोघे शक्य तितक्या लौकर इकडे येऊ शकाल का? खरं तर मी याआधीच हे प्रकरण मि. होम्सना सांगायला हव होतं पण ही घटना घडली तेव्हापासून मी शुद्धीवर असा नव्हतोच. म्हणून या गोष्टीला इतका उशीर झाला आहे. नुकताच मी शुद्धीवर आलो आहे आणि माझी तब्येत इतकी क्षीण झाली आहे की हे पत्र स्वतः लिहिण्याची सुद्धा माझ्यात ताकद नाही. मी हे दुसऱ्याकडून लिहून घेत आहे.

सद्यपरिस्थितीत मला फक्त मि. होम्सचाच आधार वाटतो आहे त्यामुळे निर्णय घेण्याबाबत झालेल्या दिरंगाईबाबत मला क्षमा करून ते शक्य तितक्य लवकर इकडे येऊ शकतील का?.

वॉटसन, कसंही कर आणि त्यांना इकडे घेऊन ये.

येशील ना?

तुझा मित्र

फेप्स."

प्रकरणाचं गांभिर्य लक्षात घेऊन जराही वेळ न दवडता, बायकोचा निरोप घेऊन मी बेकर स्ट्रीटवर येऊन हजर झालो. पाहतो तर आमचे साहेब एका काचपात्रात काहीतरी उकळत बसले होते. अंगावर अजून रात्री झोपतानाचेच कपडे होते. काचपात्रातल्या पाण्याची वाफ थंड करून तिचं झालेलं पाणी एका परीक्षानळीत घेऊन त्यात लिटमस बुडवीत तो माझ्याशेजारी येऊन बसला, तोपर्यंत माझं सकाळचं वर्तमानपत्र वाचून संपलं होतं.

"अरेच्या! हा लिटमस लाल झाला की! याचा अर्थ खुनी सापडला" होम्स कोडं सोडवल्याच्या आनंदात दिसला.

"काय म्हणतोस वॉटसन? सकाळी सकाळी इकडे कुठे?" तुझ्या चेहऱ्याकडे बघून असं वाटतंय की तुज्झ्याकडे माझ्यासाठी काहीतरी आहे...

असं कर, तिथे माझं नवं तंबाखूचं पुडकं आहे. बघ कशी मस्त आहे ती... तोवर मी आलोच..."

असं मला सांगून त्याने शेजारचं पॅड पुढे ओढलं. पेन्सिलीने भराभरा तारांचे मसुदे खरडले आणि आमच्या पोऱ्याला त्या कशा पाठवायच्या याच्या सूचना देऊन मग तो जरा शांतपणे बसला. एक दीर्घ श्वास घेत तो मला म्हणाला

"बोला महाराज काय काम काढलंत?"

मी काही न बोलता ते पत्र त्याच्या. हातात दिलं."आज सकाळी आलंय...."

त्याने झरझर ते वाचून काढलं. "अरे पण यात तर काहीच तपशील दिला नाहीये... पण हे 'लिहिणारी' मुलगी वैचित्र्यपूर्ण दिसतेय"

"लिहिणारी मुलगी? अरे हे माझ्या मित्राने लिहिलेलं नसलं तरी अक्षर पुरुषी वळणाचं वाटतंय"

" हा हा... चूक. हे एका बाईचं अक्षर आहे आणि ती कोणी साधीसुधी स्त्री नसावी. फारच दुर्मिळ गुण आहेत तिच्या अंगात.... प्रकरण आकर्षक वाटतंय. या मघाचच्या शिक्षेपेक्षा कितीतरी जास्त रोचक!"

मी त्याच्याकडे बघून हसलो. अर्थातच ते अक्षर एका मुलीचं आहे हे मला पटलेलं नव्हतं.

"चल आपण प्रत्यक्षच पाहू या कोण हा तुझा मित्र आणि त्याची ती लेखनिका..." तो मिस्कीलपणे म्हणाला. काही मिनिटांत आम्ही वॉटरलू स्टेशनवर होतो. आम्हाला लगेच एक ट्रेन मिळाली. "त्तासाभरात आम्ही वोकिंगच्या फरच्या जंगलाजवळ उतरलो. स्टेशनपासून अगदी जवळच मोठ्या बागेनं वेढलेलं एक प्रचंड घर म्हणजेच ब्रायरब्री होतं. आत आल्यावर जवळ एक स्टेशन आहे याचा मागमूसही लागत नव्हता. आम्ही कोण हे आत कळवल्यावर एका अतिशय सुंदर सजवलेल्या दिवाणखान्यात आमच स्वागत करण्यात आलं. आम्हाला भेटायला आलेला माणूस उंच आणि मजबूत शरीरयष्टीचा होता. त्याचं वय चाळीशीच्या आसपास असावं पण तो वयाच्या मानाने बराच तरूण दिसत होता.त्याचे गाल तर इतके गुलाबी - गुबगुबीत होते की एखाद्या खोडकर शाळकरी मुलाचीच आठवण व्हावी. शेकहँड करून तो म्हणाला

"बरं झालं तुम्ही आलात ते. पर्सीने तुम्हाला भेटायचा अगदी ध्यास घेतलाय. साध्या साध्या गोष्टी मनाला लावून घ्यायची त्याला सवय आहे त्यामुळे आता तर काही बघायलाच नको. त्याच्या आईबाबांना त्याची अवस्था बघवत नाही त्यामुळे त्यांच्या वतीने मीच तुम्हाला त्याच्याकडे घेऊन जातो..."

"अं.. प्रकरण नक्की काय हे मला माहीत नाही पण तुम्ही फेप्स कुटुंबापैकी दिसत नाही..." -होम्स

क्षणभर आश्चर्याने त्याने डोळे विस्फारले आणि मग त्याने हसायला सुरुवात केली.

"आता कळलं. माझ्या गळ्यातला J.H. हा मोनोग्राम वाचलात तुम्ही.. मला वाटलं काय जादू केलीत कोण जाणे!

मी जोसेफ हॅरिसन. पर्सीच्या होणाऱ्या बायकोचा, ऍनीचा मोठा भाऊ. ती आत त्याच्याजवळ बसली आहे. पर्सी आजारी पडला तेव्हापासून गेले दोन महिने ऍनीच त्याची शुश्रुषा करतेय. आता या नात्याने तुम्ही मला फेप्स कुटुंबाचा एक घटक म्हणायला हरकत नाही " तो हसत हसत म्हणाला आणि त्याने आम्हाला पलिकडल्या खोलीत नेले. ही खोलीही अतिशय प्रशस्त होती. तिच्या अर्ध्या भागात एक पलंग ठेवला होता आणि उरलेल्या अर्ध्या भागात एक कोच ठेऊन बैठकीची व्यवस्था केली होती. तिथे दोन मोठ्या खिडक्या होत्या आणि बागेतली आरोग्यदायक हवा भरभरून आत येत होती. कोपऱ्याकोपऱ्यातून फुलदाण्यांमधून भरून ठेवलेल्या गुच्छांमुळे कसं प्रसन्न वाटत होतं. कोचावर एक अशक्त माणूस आरामात पहुडला होता. अरेच्या हा अर पर्सी! मी त्याला ओळखलंच नाही. आजाराने त्याचा चेहरा फिक्कट पांढरा पडला होता. त्याच्या शेजारीच एक सुंदर मुलगी बसली होती. आम्ही आत येताच ती उठून उभी राहिली..

"पर्सी मी आत जाते" ती म्हणाली पण पर्सीने तिचा हात धरून तिला थांबवले. ती सुंदर पण जराशी ठेंगणी होती. तिचे डोळे इटालियन मुलींसारखे सुंदर होते आणि तिचे केस खूप काळे आणि भरगच्च दाट होते. तिची कांती अतिशय तेजस्वी होती आणि त्या पार्श्वभूमीवर पर्सीच्या चेहऱ्याची गेलेली निस्तेज रया आणखी जाणवत होती. जोसेफ आम्हाला आत सोडून बाहेर गेला. आणि पर्सी मला म्हणाला

"हॅलो वॉटसन... अरे मिशीत किती वेगळा दिसतोस तू.. मी क्षणभर ओळखलंच नाही तुला. मीही सध्या ओळखू येण्याच्या पलिकडे गेलो आहे. असो... प्रवासात काही त्रास नाही ना झाला? आणि हो ही ऍनी. अरेच्या हेच का मि. शेरलॉक होम्स?"

होम्सने मान डोलावली.

"वा वा ! होम्स साहेब, तुम्ही आलात... मला फार बरं वाटलं. अरे पण तुम्ही उभे का? बसा ना.." आम्ही सगळे खाली बसलो. ऍनीलाही खाली बसावं लागलं. पर्सीने तिचा हात अगदी घट्ट धरून ठेवला होता.

"जास्त वेळ वाया न घालवता मी तुम्हाला सांगतो माझी कहाणी..." पर्सी होम्सकडे वळून म्हणाला

" माझं अगदी छान चाललं होतं. मी खूप सुखात होतो. माझ्या लग्नाचा दिवस अगदी जवळ येऊन ठेपला होता. तेंव्हाच दुर्दैवाचा असा एकच जबरदस्त फटका बसला की सगळं पार उध्वस्त झालं. . "

"मि होम्स, वॉटसनने तुम्हाला सांगितलंच असेल की मी परराष्ट्रीय खात्यात काम करतो. माझ्या मामाच्या, लॉर्ड होल्डहर्स्टच्या प्रभावामुळे मला खूप जबाबदारीच्या कामगिऱ्या पार पाडण्याची संधी मिळाली आणि अतिशय थोड्या वेळात नेत्रदीपक प्रगती करून मी अतिशय वरच्या, प्रतिष्ठेच्या आणि जबाबदारीच्या हुद्द्यावर जाऊन पोचलो. मामा परराष्ट्र मंत्री झाल्यावर त्याने अनेक अवघड कामगिऱ्या मोठ्या विश्वासाने माझ्यावर सोपवल्या आणि मी त्या सगळ्या यशस्वीपणे पार पाडल्या."

"सुमारे दहा आठवड्यांपूर्वी , तारीखच सांगायची झाली तर २३ मेच्या दिवशी मामाने मला त्याच्या खाजगी ऑफिसमधे बोलावून घेतलं. आणि एक अतिशय गुप्त आणि जोखमीच काम त्याने माझ्यावर सोपवलं.

करड्या रंगाची एक कागदांची सुरनळी मामाने माझ्या हातात दिली आणि तो म्हणाला

" इंग्लंड आणि इटलीमधे होणाऱ्या एका अत्यंत गुप्त कराराचा हा मसुदा आहे. दुर्दैवाने यातल्या काही गोष्टी अफवांच्या रूपाने याआधीच बाहेर पसरल्या आहेत. रशियन आणि फ्रेंच सरकारचे लोक हा मसुदा हस्तगत करण्यासाठी काहीही किंमत मोजायला तयार होतील. याची एक प्रत आपल्याकडे करून ठेवणं फार महत्त्वाचं आहे म्हणून केवळ, हा माझ्या कपाटातून काही वेळासाठी का होईना, बाहेर काढणं मला भाग आहे. तेंव्हा हा काळजीपूर्वक तुझ्या खोलीत घेऊन जा. तिथे लिहिण्याची सोय आहे ना? "

"हो आहे..."

"हा कागद तुझ्या खोलीत कुलूपबंद करून ठेव. मी तुझी आज रात्री उशीरा `ऒफिसमधे थांबण्याची व्यवस्था करतो. इतर लोक निघून गेल्यानंतर याची काळजीपूर्वक एक प्रत तयार कर. तुझं काम झालं की हा कागद नीट कुलूप लावून तुझ्याच खोलीत ठेव आणि सकाळी दोन्ही कागद माझ्या ताब्यात दे."

"मी तो कागद ताब्यात घेतला आणि ."

"एक मिनिट...." होम्सने मधेच त्याला थांबवले

"हे बोलणं चालू असताना तिथे आजूबाजूला आणखी कोणी होतं की तुम्ही दोघंच होतात?"

"आम्ही दोघंच होतो ."

" ती खोली किती मोठी होती?"

"बरीच मोठी होती.आमच्या दोन्हीकडे सुमारे तीस तीस फूट जागा होती"

"म्हणजे तुम्ही खोलीच्या मध्यभागी उभे होतात का?"

"हो"

"आणि किती मोठ्या आवाजात बोलत होतात?"

"अगदी हळू बोलत होतो.. मामाचा आवाज मुळातच खूप लहान आहे आणि मी फारसं बोललोच नाही..."

"ठीक आहे ठीक आहे. धन्यवाद....मग पुढे काय झालं ?"

"मामाने दिलेल्या सगळ्या सूचना मी तंतोतंत पाळल्या. माझ्या ऑफिसातील इतर लोक घरी जाईपर्यंत मी ते भेंडोळं कुलूपबंद करून ठेवलं. माझ्याबरोबरचा एक कारकून चार्ल्स गोरोट त्याचं नाव , त्याचं काहीतरी काम राहिलं होतं ते पूर्ण करत बसला होता. त्याचं काम उरकेपर्यंत मी जाऊन जेवून आलो. मी परत आलो तोपर्यंत तो घरी गेलेला होता. मला ते काम पूर्ण करायची घाई होती कारण जोसेफ, ऍनीचा भाऊ काही कामानिमित्त शहरात आला होता आणि तो रात्री अकराच्या ट्रेननं परत येणार होता. जर शक्य झालं असतं तर मलाही तीच ट्रेन पकडायची होती."

"मी जेव्हा ते भॆंडोळं उघडून कामाला सुरुवात केली तेव्हा माझ्या असं लक्षात आलं की मामाने आजिबात अतिशयोक्ती केलेली नव्हती. तो मजकूर खरोखरच अतिशय महत्त्वाचा आणि गोपनीय होता. तपशिलाच्या खोलात न शिरता असं म्हणता येईल की त्रिराष्ट्रीय करारातली इंग्लंडची भूमिका आणि फ्रान्सने इटलीच्या ताब्यातील भूमध्य समुद्राचा ताबा घेतला तर इंग्लंड कोणती पावलं उचलेल याबद्दल त्यात लिहिलेलं होतं. तो मजकूर पूर्णतः नौदलाच्या आखत्यारीत येत होता आणि त्यावर संबंधित अधिकाऱ्यांच्या सह्याही झालेल्या होत्या. हे सगळं पाहिल्यावर प्रसंगाचं गांभिर्य लक्षात घेऊन जराही वेळ वाया न घालवता मी त्याची एक प्रत करायला सुरुवात केली. "

"तो मजकूर फ्रेंच भाषेत लिहिलेला होता आणि बराच लांबलचक होता. त्यात सव्वीस उपप्रभाग होते. मी शक्य तितक्या लौकर ते पूर्ण करायच्या प्रयत्नात होतो पण नऊ वाजून गेल्यावर माझ्या असं लक्षात आलं की माझे फक्त नऊ भाग पूर्ण झाले होते. आता मी अकराच्या ट्रेनने घरी जाण्याचा विचार सोडून दिला. दिवसभर बरीच कामं केल्यामुळे मला खूप थकवा आला होता आणि मगाशीच जेवण झाल्यामुळे मला थोडीशी पेंगही येत होती. आता झोप घालवण्यासाठी कॉफी घ्यावी असं मी ठरवलं. आमच्या जिन्यापाशी एक कॉफीची पूड विकणाऱ्या माणसाच दुकान आहे. आमच्या ऑफिसमधलं कोणी जर उशीरापर्यंत काम करत असेल तर तो त्याच्या स्पिरिटच्या दिव्यावर छानशी कॉफी आनंदाने करून देतो. त्याला बोलावण्यासाठी म्हणून मी माझ्या टेबलाजवळची लहानशी घंटा वाजवली."

"पण घंटेचा आवाज ऐकून एक वयस्कर, गंभीर चेहऱ्याच्या बाई वर आल्या. त्यानी एक एप्रन बांधला होता . मी त्यांना पाहून बुचकळ्यात पडलो. चौकशी केल्यावर मला असं कळलं की ती आमच्या कॉफीवाल्याची बायको होती. मग मी तिलाच माझ्यासाठी कॉफी करून आणायला सांगितली."

"जरा वेळाने , माझे पुढचे दोन भाग लिहून झाल्यावर मला फारच झोप यायला लागली. अंगही अगदी आंबून गेलं होतं. पाय मोकळे करावेत म्हणून मी खोलीतच येरझाऱ्या घालू लागलो. अजून माझी कॉफी कशी आली नाही याचं मला जाम आश्चर्य वाटत होतं. "

"माझ्या खोलीचं दार उघडून मी बाहेरच्या व्हरांड्यात एक नजर टाकली. माझ्या खोलीच्या दारासमोर एक बोळ आहे जो एका गोल जिन्यापर्यंत जातो. तिथे मंद दिवे लावलेले होते. माझ्या खोलीतून बाहेर पडण्यासाठी तेवढी एकच वाट आहे. बोळाच्या दुसऱ्या टोकालगतचा गोल जिना खालच्या मजल्याकडे जातो जिथे जिन्याशेजारीच कॉफीवाल्याचं दुकान आहे.या जिन्याच्या मध्यावर अजून एक बोळ त्याला काटकोनात येऊन मिळतो. या बोळाच्या दुसऱ्या टोकाला एक लहान शिडीसारखा जिना आहे जो एका लहानश्या दरवाज्याला मिळतो. आमची नोकर मंडळी किंवा चार्ल्स स्ट्रीटवरून येणारी कारकून मंडळी जवळचा मार्ग म्हणून या दरवाज्याचा वापर करतात. हे पहा त्याच्या रचनेचं ढोबळ चित्र ..."

"फारच छान... माझ्या डोळ्यांपुढे एक छान चित्र तयारझालेलं आहे..."

"हे सगळं तुम्हाला नीट समजणं फार महत्त्वाचं आहे. मी गोल जिन्याने खालच्या चौकात गेलो आणि पाहिलं तर कॉफीवाल्याच्या स्पिरिटच्या दिव्यावर एका किटलीत पाणी उकळत होतं आणि त्यातून वाफांवर वाफा येत होत्या. त्या दिव्याशेजारीच शेजारीच आमच्या कॉफीवाल्याला गाढ झोप लागली होती. पाण्याला चांगलीच उकळी फुटली होती आणि ते आता जमिनीवर सांडायला लागलं होतं. मी तो दिवा विझवला आणि कॉफीवाल्याला हलवून जागं करावं म्हणून माझा हात त्याच्या जवळ नेला तोच त्याच्या डोक्यावर बांधलेल्या एका घंटेचा जोरदार आवाज झाला. अचानक झालेल्या या आवाजाने तो दचकून जागा झाला. "

"फेप्स साहेब...." तो आश्चर्यचकित होऊन क्षणभर माझ्याकडे पहातच राहिला.

"कॉफी झाली का ते पहायला मी खाली आलो"

"मी.. मी पाणी उकळायला ठेवलं आणि माझा डोळा लागला साहेब" असं म्हणत असताना त्याने माझ्या चेहऱ्याकडे बघितलं आणि मग त्या अजूनही किणकिणणाऱ्या घंटेकडे तो बघू लागला. त्याच्या चेहऱ्यावर विलक्षण गोंधळलेले- गडबडलेले भाव होते.

"साहेब, जर तुम्ही इथे आहात तर ही घंटा कोण वाजवतंय?"

"बापरे! घंटा... ही कशाची घंटा आहे?" मी त्याला ओरडून विचारलं

"ही तुमच्या खोलीतली घंटा आहे"

"एक क्षणभर माझ्या काळजाचा ठोकाच चुकला. मी ते अमूल्य भेंडोळं टेबलावर उघडंच टाकून आलो होतो आणि कोणीतरी माझ्या खोलीत घंटा वाजवत होतं. मी वेड्यासारखा गोल जिन्यावरून वर पळत सुटलो. बोळकांडीतून धावत धावत मी माझ्या खोलीत आलो. तिथे कोणीही नव्हतं. सगळं काही जिथल्या तिथे आणि जसंच्या तसं होतं. पण.... ते भेंडोळं मात्र तिथून गायब झालं होतं. मी करत असलेली त्याचे प्रत तिथेच होती पण मूळ मसुदा नाहीसा झाला होता."

हे ऐकून होम्स त्याच्या खुर्चीत एकदम सावरून बसला. त्याच्या बुद्धीला आवडतं खाद्य मिळालेलं दिसत होतं.

"मग? ...काय केलंत तुम्ही?" तो पुटपुटला...

"माझ्या लगेच लक्षात आलं की चोर लहान दरवाज्याजवळच्या शिडीवरून वर आला असणार कारण तो जर गोल जिन्याने आला असता तर मला नक्कीच दिसला असता."

"तुमची खात्री आहे की तो तुमच्या खोलीत किंवा त्या व्हरांड्यात कुठे लपून बसला नव्हता? तुम्ही म्हणाला होतात ना, की तिथे फारसा उजेड नव्हता म्हणून..."

"नाही त्या व्हरांड्यात किंवा माझ्या खोलीत लपायला जागाच नाही. एखादा उंदीरसुद्धा तिथे लपून राहू शकत नाही. "

"हम्म्म . धन्यवाद... पुढे सांगा..."

"माझ्या चेहऱ्याचा रंग उडालेला पाहून एव्हाना आमच्या कॉफीवाल्याच्याही लक्षात आलं होतं की काहीतरी जबरदस्त घोटाळा झाला आहे. तोही माझ्यामागोमाग धावत वर आला. मग आम्ही दोघेही त्या शिडीवरून चार्ल्स स्ट्रीटवर उघडणाऱ्या दाराकडे धावलो. ते दार लावलेलं होतं पण त्याचं कुलूप उघडंच होतं. मी घाईघाईने ते दार उघडलं आणि बाहेर पाहिलं. त्याच वेळी शेजारच्या इमारतीतल्या घड्याळाने तीन लहान टोले दिले. याचा अर्थ तेव्हा पावणे दहा वाजले होते."

"हा फारच महत्त्वाचा मुद्दा आहे..." होम्स म्हणाला आणि याने आपल्या शर्टाच्या बाहीवर याची नोंद करून घेतली.

"बाहेर रात्रीचा दाट अंधार पसरला होता आणि पाऊस पडत होता. चार्ल्स स्ट्रीटवर निर्जन शांतता होती पण पलिकडे व्हाईटहॉलजवळ मात्र नेहमीप्रमाणे प्रचंड रहदारी भरवेगात सुरू होती. आम्ही पावसाची पर्वा न करता रस्त्याच्या कडेने तसेच पळत सुटलो. तिथल्या कोपऱ्यावर आम्हाला एक पोलीस उभा असलेला दिसला."

"चोरी झालीये चोरी झालीये ... परराष्ट्र विभागाच्या कचेरीतून एक अतिशय महत्त्वाचा दस्तऐवज चोरीला गेलाय . आत्ता इकडून कोणी पळून जाताना दिसलं का?" मी त्या पोलीसाला विचारलं. मला धाप लागली होती...

"मी गेली १०-१५ मिनिटं इथेच उभा आहे. तेवढ्या वेळात इथून फक्त एका बाईंना जाताना पाहिलंय मी. अशा जरा लठ्ठशा, वयस्कर होत्या शाल गुंडाळून जात होत्या."

"अहो ती माझी बायको होती... तुम्हाला दुसरं कोणी दिसलं का इथून जाताना?" कॉफीवाला म्हणाला.

"नाही बुवा..."

"मग तो चोर या दुसऱ्या बाजूकडून पळाला असणार...चला" तो माझ्या बाहीला धरून मला ओढत म्हणाला.

"पण मला त्याचं बोलणं खटकत होतं. शिवाय ज्या त्वरेने तो मला तिथून दूर घेऊन जाऊ बघत होता त्यामुळे माझा संशय अधिकच वाढला."

"त्या बाई कुठल्या दिशेने गेल्या?" मी पोलिसाला विचारलं.

"मला माहीत नाही साहेब. पण ती बरीच घाईत असावी. म्हणूनच माझं लक्ष तिच्याकडे गेलं..."

"किती वेळ झाला तिला जाऊन?"

"जास्तीत जास्त पाच मिनिटं झाली असतील साहेब.."

"फेप्स साहेब तुम्ही तुमचा वेळ वाया घालवताय...एकेक क्षण मोलाचा आहे.."कॉफीवाला मला विनवत होता.

"मी सांगतो तुम्हाला माझ्या बायकोचा या प्रकरणाशी काहीही संबंध नाही.. चला लौकर आपण या दुसऱ्या बाजूने जाऊ या... तुम्ही नाही आलात तर मी एकटाच जातो..." असं म्हणत तो त्या रस्त्याने धावला सुद्धा...

मी काही क्षणात त्याला गाठलं आणि त्याच्या बाहीला धरून त्याला विचारलं

" कुठे राहतोस तू?"

"१६ आयव्ही लेन, ब्रिक्स्टन..." तो म्हणाला. "पण फेप्स साहेब तुम्ही या चुकीच्या गोष्टींमधे वेळ दवडू नका. आपण इकडे जाऊन पाहू या काही पत्ता लागतोय का ते..."

"त्याच्या म्हणण्यात काहीतरी तथ्य होतं. मी आणि तो पोलिस त्याच्या मागोमाग धावलो. पण पुढे कोणीच नव्हतं. रस्त्यावर रहदारी सुसाट वेगाने धावत होती आणि पायी जाणारे लोक पावसापासून वाचण्यासाठी अडोसा शोधण्याच्या घाईत होते त्यामुळे तिथून जर कोणी गेलं असलं तर आम्हाला काहीच पत्ता लागू शकला नाही"

"मग आम्ही माझ्या ऑफिसात परत आलो. तिथल्या जिन्यावर आणि बोळकांड्यांमधे आम्ही पुन्हा एकदा शोधाशोध केली पण व्यर्थ. माझ्या खोलीत आणि तिच्या बाहेरच्या व्हरांड्यामधे एक तेलकट जाजम अंथरलेलं आहे ज्यावर कुणाच्याही पावलांचे ठसे अगदी सहज उमटतात. आम्ही काळजीपूर्वक त्याची तपासणी केली पण तिथेही आम्हाला कुठलेच ठसे आढळून आले नाहीत. "

"त्या दिवशी संध्याकाळभर पाऊस पडत होता का?"

"हो साधारण सात वाजल्यापासून पडत होता."

"मग नऊ वाजता तुमच्या खोलीत आलेल्या बाईंच्या चिखलाच्या बुटांचे ठसे तिथे कसे काय सापडले नाहीत?"

" बरोब्बर बोललात. माझ्याही डोक्यात तोच विचार आला. पण आमच्या ऑफिसात येणाऱ्या झाडूवाल्या आणि इतर बायका त्यांचे बूट बाहेरच काढून ठेवतात आणि आत वावरताना कामावरच्या सपाता घालतात."

" हम्म आलंय माझ्या लक्षात... म्हणजे तुमचं म्हणणं असं आहे की संध्याकाळभर पाऊस पडत असूनही तिथे चिखलाच्या पावलांचे कुठलेच ठसे सापडले नाहीत? मोठं विचित्र आणि गुंतागुंतीचं दिसतंय प्रकरण एकूणात....

बरं मग पुढे काय झालं?"

"आम्ही माझ्या खोलीचीही कसून तपासणी केली. तिथे कुठलीही चोरवाट किंवा छुपा दरवाजा असण्याची शक्यता नाही. खिडक्याही जमिनीपासून तीस फूट उंचीवर आहेत. त्या दिव्शी दोन्हीही खिडक्या आतून लावून घेतलेल्या होत्या. जमिनीवरच्या जाजमामुळे एखादं भुयाराच्या तोंडासारखं दार असण्याचीही फारशी शक्यता नाही. खोलीचं छत मजबूत पांढऱ्या सिमेंटने बांधून काढलेलं आहे. मी अगदी शपथेवर सांगू शकतो की चोर त्या दरवाज्यातूनच आत आला होता."

"चोर जर फायरप्लेसमधून आला असेल तर?"

"माझ्या खोलीत फायरप्लेस नाही. शेकोटीऐवजी आम्ही स्टोव्ह वापरतो. ती घंटेची दोरी माझ्या टेबलाच्या उजवीकडे एका तारेला जोडलेली आहे. ज्याने कोणी ती घंटा वाजवली तो माझ्या टेबलाशीच उभा असणार.पण चोराने घंटा का वाजवली असावी हे मात्र काही केल्या माझ्या लक्षात येत नाहीये.."

"हम्म्म ही गोष्ट विचित्र आहे खरी. मग तुम्ही काय केलंत? खोलीची तपासणी केली होतीत ना? काही माग लागला का? सिगारेटची राख किंवा एखादा हातमोजा किंवा हेअरपिन वगैरे?"

"तिथे तसं काहीच सापडलं नाही..."

"तुम्हाला कसला वास वगैरे जाणवला का?"

"वास ! अरेच्या! ही गोष्ट आमच्या डोक्यातच आली नाही..."

"अरेरे... तंबाखूचा वगैरे वास या कामात मोठा उपकारक ठरला असता..."

"मी कधीच सिगारेट्स ओढत नाही त्यामुळे तंबाखूचा वास मला नक्की जाणवला असता...पण तिथे कुठल्याही प्रकारच्या खुणा नव्हत्या

फक्त एकच गोष्ट विचित्र होती. मिसेस टॅंजी - कॉफीवाल्याची बायको, तिथून घाईघाईने बाहेर पडल्या होत्या. ही त्याच्या बायकोची रोजची घरी जाण्याची वेळ होती हे सोडून अजून कुठलंच स्पष्टीकरण तो कॉफीवाला देऊ शकला नाही. प्राप्त परिस्थितीत, त्या बाईने त्या कागदपत्रांची वासलात लावण्याच्या आत तिला ताब्यात घेणं हे उत्तम असं पोलीसाचं आणि माझं म्हणणं पडलं.आमचा संशय निश्चितपणे तिच्यावरच होता."

"आत्तापर्यंत ही बातमी स्कॉटलंड यार्डपर्यंत पोहोचली होती. ही बातमी कळताच इन्स्पेक्टर फोर्ब्स तातडीने तिथे हजर झाले आणि त्यांनी सूत्रं आपल्या हाती घेतली. आम्ही एका टॅक्सीत बसून अर्ध्या तासाच्या आत कॉफीवाल्याने सांगितलेल्या पत्त्यावर जाऊन पोचलो. त्याच्या घराचं दार ठोठावल्यावर एका तरुण मुलीने दार उघडलं. ती त्याची सगळ्यात मोठी मुलगी होती हे नंतर आम्हाला कळलं. मिसेस टॅंजी अजून घरी यायच्या होत्या म्हणून तिने आम्हाला दिवाणखान्यात बसून त्यांची वाट बघण्याची विनंती केली."

"सुमारे दहा मिनिटांनी पुन्हा दार वाजलं. तिथे आम्ही एक अक्षम्य चूक केली. ते दार आम्ही पुढे होऊन उघडायला हवं होतं पण तसं न करता आम्ही ते त्या मुलीला उघडायला सांगितलं.

"आई आपल्याकडे काही लोक आलेत" आई-मुलीचा एक क्षणिक संवाद आम्ही ऐकला आणि क्षणार्धात दाराचा आवाज झाला. बाहेरच्या बाजूने कोणीतरी पळत गेलं. इन्स्पेक्टर फोर्ब्सनी धावत जाऊन दरवाजा उघडला आणि मीही त्यांच्यामागे धावलो. पण आम्हाला उशीर झाला होता. त्या बाई आधीच मागच्या दाराकडे धावल्या होत्या. आम्ही स्वयंपाकघराच्या मागच्या दरवाज्यातून आत घुसलो आणि तिला पकडलं. ती रागाने आमच्याकडे पहात असताना अचानक तिने मला ओळखलं. "

"अरे मि. फेप्स तुम्ही इथे कसे काय?" ती अचंबित झाली होती.

"आम्हाला पाहून तुम्ही का पळालात?" फोर्ब्जनी तिला दरडावून विचारलं.

"मला वाटलं तुम्ही भाडं वसूल करायला आला आहात...आम्ही एका व्यापाऱ्याला काही देणं लागतो.." ती म्हणाली.

"हम्म हे कारण पुरेसं समाधानकारक वाटत नाहीये मला. माझा असा संशय आहे की तुम्ही परराष्ट्रीय कचेरीतून काही अतिशय महत्त्वाची कागदपत्रं चोरली आहेत. तुम्हाला चौकशीसाठी आमच्याबरोबर स्कॉटलांड यार्डमधे यावं लागेल. "

तिने आम्हाला विरोध करायचा खूप प्रयत्न केला पण त्याचा काहीही उपयोग झाला नाही. एका गाडीतून आम्ही दोघं तिला पोलीस स्टेशनमधे घेऊन आलो. त्याआधी आम्ही तिच्या स्वयंपाकघराची कसून तपासणी केली विशेषतः शेकोटीची आणि चुलीची पण आम्हाला जळके कागदाचे तुकडे किंवा राख वगैरे काहीच सापडलं नाही. स्कॉटलंड यार्डमधे एका स्त्री अधिकाऱ्याने तिची झडती घेतली. पण काहीच सापडू शकलं नाही. कागदपत्रांचा काहीच तपास न लागल्यामुळे माझ्या सगळ्या आशा धुळीला मिळाल्या."

"आणि त्या क्षणी मी किती गंभीर परिस्थितीमधे सापडलोय हे माझ्या पूर्णपणे लक्षात आलं. या सगळ्या घटना इतक्या वेगाने घडल्या होत्या की मला दुसरा विचार करायला सवडच मिळाली नव्हती. मला जर ते कागद परत मिळाले नाहीत तर त्याचे परिणाम किती भयंकर होतील हे आता माझ्या डोळ्यांसमोर दिसू लागलं. शाळेत असल्यापासून मी खूप हळवा ,संवेदनाशील आणि कचखाऊ मुलगा आहे. वॉटसनला विचारा हवं तर. तो सांगेल तुम्हाला."

"माझ्याबरोबरच मी घराण्याची प्रतिष्ठा आणि मामाची अब्रूही धुळीला मिळवली होती. की मी कुठल्यातरी भयंकर कटामधे बळीचा बकरा ठरलो होतो? मला माहीत होतं की आंतरराष्ट्रीय राजकारणामधे अशा चुकांना क्षमा नाही. झाल्या प्रकाराचा जबरदस्त आघात माझ्या मनावर झाला.

नंतर मी काय केलं मला काहीच आठवत नाही. मी बहुधा चक्कर येऊन खाली पडलो असणार. काही अधिकाऱ्यांनी मिळून मला एका गाडीत घातलं आणि वॉटरलू स्टेशनवर नेलं. वोकिंगला जाणाऱ्या गाडीत मला बसवल्यावर ते मला पोहोचवायला इथार्यंतही आले असते पण त्याच गाडीत माझे शेजारी, डॉक्टर फेरियर होते. त्यांनी मला घरी आणण्याची जबाबदारी घेतली पण गाडी सुटायच्या आतच मला अपस्माराचा झटका आला. त्या क्षणापासून मी जवळजवळ वेडाच झालो होतो."

"डॉक्टरांनी मध्यरात्री घराचं दार ठोठावल्यावर माझी ती भयंकर अवस्था पाहून घरच्या लोकांची काय स्थिती झाली असेल याची कल्पनाच केलेली बरी. माझी आई आणि ऍनी यांना प्रचंड धक्का बसला होता. डॉक्टरांना पोलिसांनी पुरेशी कल्पना दिली असावी. माझी तब्येत फारच खालावली होती. मला यातून बाहेर पडायला खूप वेळ लागणार हे ओळखून जोसेफच्या या खोलीत माझं अंथरूण घातलं गेलं आणि त्या बिचाऱ्याला बेघर करून गेले नऊ आठवडे मी याच खोलीत मेंदूज्ज्वराच्या भयंकर यातना भोगत होतो. जर ऍनीने माझी काळजी घेतली नसती तर मी जगूच शकलो नसतो. ती दिवसभर माझ्या उशाशी बसून असायची, डॉक्टर दिवसरात्र हाकेच्या अंतरावर असायचे आणि रात्री एक नर्स सतत माझ्यावर लक्ष ठेऊन असायची. कारण मला अपस्माराचे झटके आले की मला आवरणं केवळ अशक्य होत असे. हळूहळू मी भानावर आलो आणि गेले तीन दिवस मी शुद्धीवर म्हणण्याजोग्या अवस्थेत आहे. झालेल्या घटनांच्या भयंकर आठवणी मला नीटशा आठवायला लागल्यात. मी शुद्धीवर आलो नसतो तर बरं झालं असतं असं मला कधी कधी वाटायला लागतं.

भानावर आल्यावर मी आधी मि. फोर्ब्सना तार केली. त्यांनी मला सांगितलं की शक्य होते ते सगळे प्रयत्न करून झाले आहेत. तो कॉफीवाला आणि त्याची बायको यांची पूर्ण चौकशी झाली पण त्यात कहीही निष्पन्न झालं नाही. त्या दिवशी उशिरापर्यंत ऑफिसमधे थांबलेला आमचा कारकून मि. गोरोट फ्रेंच असल्यामुळे त्याचीही कसून चौकशी झाली पण त्यातही काहीच सापडलं नाही. माझी शेवटची आशा आता तुमच्यावरच आहे मि होम्स. मला वाचवा नाहीतर माझी मोठीच बेअब्रू होणार आहे. मला चार लोकात तोंड दाखवायला जागा राहणार नाही हो..."

एवढं बोलून अतिशय थकलेला पर्सी ग्लानी येऊन कोचावर आडवा झाला. त्याला तकवा आणण्यासाठी ऍनीने एका ग्लासात कसलेसे औषधयुक्त सरबत त्याला प्यायला दिले.

हे सगळं ऐकल्यानंतर होम्स आपली मान किंचित मागे टाकून डोळे मिटून काही वेळ अगदी शांत बसून राहिला. एखाद्याला वाटलं असतं की त्याला झोप लागली आहे पण मला अनुभवाने माहीत होतं की त्याच्या डोक्यात विचारांचं एक वादळ घोंघावत होतं.आणि तो त्याच्या विचारांमधे खोलवर बुडालेला होता. जरा वेळाने तो पर्सीला म्हणाला

"तुम्ही खरोखरच फार नेमकेपणाने सगळ्या घटनांचं वर्णन केलं आहे. आणि जवळजवळ सगळेच तपशील सांगितले आहेत. मला तुम्हाला एकच अतिशय महत्त्वाचा प्रश्न विचारायचा आहे.

इतकी मोठी जबाबदारी तुमच्या शिरावर होती हे तुम्ही कोणाला सांगितलं होतंत का?"

"कुणालाच सांगितलं नहतं."

"अगदी मिस् हॅरिसन यांना सुद्धा?"

"ते काम करायला सांगितलं गेलं तेव्हापासून ही चोरी होईपर्यंत मी ऑफिसातच होतो. वोकिंगला मी आलोच नाही."

"तुमच्या घरचं कोणी तुम्हाला भेटायला आलं होतं का?"

"नाही कुणीच नाही..."

"तुमच्या घरातल्या कोणाकोणाला तुमच्या ऑफिसच्या अंतर्गत रचनेबद्दल माहिती आहे?"

"अं.. सगळ्यांनाच आहे. घरातल्या सगळ्यांनीच माझं ऑफिस आतून पाहिलेलं आहे."

"अर्थात तुम्ही घरात कोणालाच त्या मसुद्याबद्दल बोलला नसाल तर या सगळ्या प्रश्नांना काहीच अर्थ नाही."

"मी काहीच बोललो नव्हतो.."

"त्या कॉफीवाल्याबद्दल तुम्ही काय संगू शकाल?"

"तो एक माजी सैनिक आहे.एवढंच माहितेय मला..."

"कुठल्या रेजिमेंटमधे होता काहीसांगू शकाल?"

"बहुधा कोल्डस्ट्रीम गार्डस...."

"हम्म . धन्यवाद. फोर्ब्जकडे मला इतर तपशील नक्की सापडतील. आपले अधिकारी तपशील गोळा करण्यात फार हुशार आहेत. जर त्यांना ते नीट वापरता आले असते तर..... अरेच्या कय सुंदर गुलाब आहे हा...."

गुलाबी हिरव्या आकर्षक रंगसंगतीच्या एका विशेष सुगंधी फुलाचे निरीक्षण करताना तो पुन्हा एकदा त्याच्या त्या समाधीत बुडाल्यासारखा झाला. हे पाहून बिचारा पर्सी पुन्हा एकदा आडवा झाला. ऍनीने मात्र होम्सकडे वळून मोठ्या आशेने त्याला विचारले

"या प्रकरणाचा काही उलगडा होईल अशी तुम्हाला कितपत आशा वाटते?"

होम्स एकदम भानावर आला आणि तिला म्हणाला

"अरे आपल्याला ही केस सोडवायची आहे नाही का! उम्म्म मी या सगळ्यावर नीट विचार करतो आणि मला काय वाटतंय ते तुम्हाला कळवतो."

"तुम्हाला काही क्लू दिसतायत का?"

"माझ्यापुढे एकूण सात क्लू आहेत पण त्यातले खरे उपयोगी कोणते हे मी विचार केल्यावरच सांगू शकेन."

"तुमचा कोणावर संशय आहे का?"

"हो आहे...माझ्या स्वतःवर!"

"काय?"

" मला संशय आहे की मी नीट विचार न करताच घाईघाईने निष्कर्ष काढीन..."

"मग लंडनला जा आणि तुमच्या निष्कर्षांची चांगली तपासणी करा..."

" तुम्ही खूपच चांगली सूचना केली आहे.मला वाटतं वॉटसन हेच उत्तम होईल. मि फेप्स मला तुम्हाला उगाचच खोटी आशा दाखवायची नाहीये. या प्रकरणात खूपच गुंता झाला आहे..." तो उठून उभा राहिला.

"आपली पुन्हा भेट होईपर्यंत मी शांत बसू शकणार नाही..." पर्सी म्हणाला.

"उम्म्म मी असं करीन उद्या सकाळी याच ट्रेनने मी परत इथे येईन पण माझ्याकडून नकारात्मक उत्तर मिळण्याची शक्यता गृहीत धरून चाला..."

"तुम्ही उद्या येतो म्हणालात यातच सगळं काही आलं. काहीतरी केल्याचं समाधान तरी मला मिळेल..." पर्सी म्हणाला. "अरे हो! मी विसरलोच.. मला लॉर्ड होल्डहर्स्टांकडून एक पत्र आलंय."

"आहा! काय म्हणतात ते?"

"पत्र बरंच कोरडेपणाने लिहिलंय पण तरी मामाचं हृदय जाणवतंय त्यातून. त्याने मला झाल्या प्रकरणाचं गांभिर्य पुन्हा सांगितलंय आणि हेही सांगितलंय की मी पूर्णपणे बरा होईपर्यंत माझ्यावर कारवाई होणार नाही तरी मला झालेला प्रकार निस्तरायची ही शेवटची संधी आहे..."

"हम्म... योग्य तेच हिलंय आणि तुम्हाला समजून घेऊन लिहिलंय...चल वॉटसन आपल्याला आज दिवसभरात बरीच कामं करायची आहेत."

जोसेफने आम्हाला परत वोकिंग स्टेशनपर्यंत सोडलं आणि आम्हाला लगेचच एक पोर्टसमाऊथला जाणारी जलदगती ट्रेन मिळाली. आम्ही क्लॅपहॅम जंक्शन पार करेपर्यंत होम्स त्याच्या विचारांतच बुडालेला होता.

" या लाईनवरच्या गाड्यांमधून लंडनला जायला मला फार आवडतं. कारण ही लाईन इमारतींच्या वरून जाते. खालची घरं बघ किती सुरेख दिसतायत.ते बघ काय आहे.."

"बोर्डिंग शाळा ?"

" त्या नुसत्या बोर्डिंगच्या शाळा नाहीत वॉटसन... उद्याच्या इंग्लंडला मार्ग दाखवणारे दीपस्तंभ आहेत ते. बरं ते जाऊ दे. मला सांग हा फेप्स दारू पितो का?"

"मला तशी शक्यता कमी वाटतेय..."

"मलाही. पण आपल्याला सगळ्या शक्यतांचा विचार करायला हवा ना..तो यात बराच खोलवर अडकलाय आणि आपण त्याला बाहेर काढू शकू की नाही सांगता येत नाही....

तुला मिस हॅरिसन कशी वाटली?"

" बरीच खंबीर मनाची आहे ती."

"पण मनाने चांगली असावी. ती आणि तिचा भाऊ म्हणजे नॉर्दंबरलॅंडच्या आसपासच्या एका लोखंडाच्या खाणींच्या मालकाची मुलं असावीत.मागच्या वर्षी हिवाळ्यात पर्सी कुठल्यातरी प्रवासादरम्यान तिला भेटला असावा. त्याने तिला लग्नाची मागणी घतली असणार आणि म्हणून त्याच्या घरातल्या लोकांशी ओळख करून घ्यायला म्हणून ती आपल्या भावाबरोबर इथे आली. तेवढ्यात हा सगळा प्रकार घडला आणि तिने आपल्या प्रियकराच्या शुश्रुषेचं काम अंगावर घेतलं आणि म्हणूनच तिचा भाऊही इथेच राहिला.....

मला आज बऱ्याच चौकशा करायच्या आहेत. एक दोन चौकश्यांचा या प्रकरणाशी खरं म्हटलं तर काही संबंध नाहीये..."

"माझे पेशन्ट्स.." मी बोलायला सुरुवात केली पण मला दोन शब्दही न बोलू देता तो जरा घुश्श्यातच माझ्या अंगावर ओरडला" तुला जर तुझ्या केसेस या केसपेक्षा जास्त रोचक वाटत असतील तर तू जाऊ शकतोस..."

"मी असं म्हणत होतो की सध्या माझी प्रॅक्टिस तशी थंडच आहे त्यामुळे मी वेळ काढू शकतो..."

"वा वा..." याची कळी एकदम खुलली.". मला वाटतं आपण आधी फोर्ब्जला भेटावं. तो आपल्याला बरेच तपशील देईल..."

"पण तू म्हणालास की तुला काही क्लू मिळालाय म्हणून..."

"माझ्याकडे बरेच क्लू आहेत पण त्यांची क्रमवारी लावायला हवी. वॉटसन तुला माहितेय? सगळ्यात शोधायला अवघड गुन्हा तो असतो असतो ज्यामागचा उद्देश आपल्याला माहीत नसतो. या केसमधे आपल्याला उद्देश तर माहिती आहे. प्रश्न आहे तो यामुळे सर्वात जास्त फायदा कोणाचा होणार आहे हा. यात रशियन राजदूत आहे , फ्रेंच राजदूत आहे त्यांना तो कागद विकू शकेल असा माणूस आहे आणि लॉर्ड होल्डहर्स्ट सुद्धा आहेत.."

"लॉर्ड होल्डहर्स्ट!"

"त्यांच्या वकुबाच्या माणसाला असा एखादा दस्तऐवज चुकून गहाळ झाला तर बराच फायदा होण्यासारखा आहे नाही का.."

"पण त्यांच आजवरचं चारित्र्य तर निर्मळ आहे..."

"थोड्या वेळात आपण त्यांना प्रत्यक्ष भेटू तेव्हा आपल्याला कळेलच.. तोपर्यंत माझ्या चौकशीला सुरुवातही झाली आहे हे तुला माहितेय का?"

"सुरुवात झाली? कधी ? कशी?"

" मी वोकिंग स्टेशनवरून लंडनच्या सगळ्या वर्तमानपत्रांना तारा केल्या आहेत. या आज संध्याकाळच्या आवृत्त्यांमधे छापल्या जातील."

त्याच्या हातात एका वहीचे फाडलेले पान होते. त्यावर पेन्सिलीने लिहिले होते " " बक्षीस! बक्षीस!

२३ मे च्या रात्री परराष्ट्र कचेरीत किंवा त्याच्या जवळपास एका उतारूला सोडणाऱ्या टॅक्सीचा नंबर कळवणाऱ्याला १० L चे बक्षीस द्दिले जाईल."

"याचा अर्थ तुला वाटतंय चोर एका टॅक्सीतून आला होता..."

"नसला आला तरी याने काहीच फरक पडणार नाहीये. पण फेप्स म्हणाला तशी जर व्हारांड्यात किंवा त्याच्या खोलीमधे लपण्याजोगी जागाच जर नसेल तर तो माणूस बाहेरूनच आला असला पाहिजे. रस्त्यावर इतका चिखल असूनसुद्धा त्याने चिखलाचा काहीही माग सोडला नाही आणि तो तिथून निघून गेल्यावर काही मिनिटांमधे त्या जाजमाची तपासणी झाली होती यावरून आपण असं म्हणू शकतो की तो टॅक्सीतून आला होता. "

"हम्म्म तसंच असणार..."

"माझ्या क्लूज मधला हा एक क्लू होता. यावरून आपल्याला काही माहिती मिळण्याची शक्यता आहे. त्यानंतर येते ती घंटा. ही घंटा बरीच त्रासदायक आहे. ती का वाजवली गेली होती? त्या चोराने आपली फुशारकी मारण्यासाठी ती वाजवली का? का चोराबरोबर आलेल्या व्यक्तीने च्राला थांबवायला घंटा वाजवली? का ती चुकून वाजली? की ती..." आणि अचानक तो त्याच्या त्या गुगीच्या अवस्थेला जाऊन शांत बसला. त्याला खूप जवळून ओळखणाऱ्या मला माहीत होतं की एखादी नवी शक्यता त्याला खुणावत असली पाहिजे.

"आमचं स्टेशन आलं तेव्हा तीन वाजून वीस मिनिटं झाली होती. आम्ही तिथेच आमचं जेवण घाईघाईने उरकलं आणि स्कॉटलंड यार्डामधे जाऊन पोचलो. होम्सने आधीच फोर्ब्जला तार केलेली होती. आणि तो आमची वाटच पहात होता. आम्ही त्याच्या केसमधे ढवळाढवळ करतोय असात्याचा समज झाला होता की काय नकळे पण तो आमच्यावर जरा चिडलेलाच वाटला मला.

"मि होम्स, मी तुमच्या तपासाच्या पद्धतीबद्दल ऐकून आहे. तुम्ही पोलिसांनी कष्टाने गोळा केलेली माहिती हस्तगत करता अणि मग त्या माहितीच्या बळावर ती केस सोडवून आमचं श्रेय लाटता."

"उलट आत्तापर्यंत मी सोडवलेल्या एकूण त्रेपन्न केसेसपैकी फक्त चार केसेस्मधे माझं नाव आहे आणि उरलेल्या एकोणपन्नास केसेसमधे पोलिसांनाच सगळं श्रेय मिळालं आहे. अर्थात तुम्ही इथे नवीन दिसताय त्यामुळे हे सगळं तुम्हाला माहीत नाही याबद्दल मी तुम्हाला दोष देणार नाही. तुमच्या यापुढील कारकीर्दीमधे तुम्हाला माझ्याबरोबर काम करायचे प्रसंग जास्त येतील, माझ्या विरोधात काम करण्याचे नाही हे मात्र तुम्हाला सांगून ठेवतो..."

"तुम्ही जर मला एक-दोन दुवे सांगू शकाल तर फार होईल. आत्तापर्यंत मला या केसमधे काहीच यश मिळालेले नाही..." अचानक त्याच्या सगळा नूरच पालटला होता.

"काय काय केलंत तुम्ही"

"टॅंजी - तो कॉफीवाला, त्याआ आम्ही आत टाकलं होतं पण चांगल्या वर्तनामुळे त्याला सोडून द्यावं लागलं. तो निर्दोष असावा. त्याची बायको मात्र तितकी सज्जन वाटली नाही. तिला या कागदपत्रांबद्दल काहीतरी माहीत असणार."

"तुम्ही तिच्यावर पाळत ठेवली आहे का?"

"आमच्या एक दोन खबऱ्या तिच्या मागावर आहेत. ती दारू पिते आणि ती चिकार झिगलेली असताना तिचं तोंड उघडायचा त्यांनी प्रयत्न केला पण त्यांना काही माहिती मिळू शकली नाही."

"तिला देणी होती ना?"

"हो पण ती चुकवली गेली आहेत."

"तिच्याकडे पैसे कुठून आले?"

"टॅंजीचं पेन्शन मिळायचं होतं. त्यातून ते पैसे चुकवले तिने. त्यांच्याकडे अचानक घबाड आलं असावं अशी लक्षणं दिसली नाहीत मला."

"फेप्सने बोलावल्यावर तिच्या नवऱ्याऐवजी ती आली होती याचं काय कारण सांगितलं तिनं?"

"ती म्हणाली की तिचा नवरा खूपच दमला होता म्हणून ती वर आली होती"

"हम्म्म तिचा नवरा त्याच्या दुकानात गाढ झोपलेला सापडला याच्याशी हे जुळतंय. तसं असेल तर तिचं वागणं सोडून तिच्याविरुद्ध आपल्याकडे काहीच नाही. त्या दिवशी ती घाईघाईने घरी का गेली याबद्दल ती काही बोलली का? पोलीस हवालदाराला तिने चांगलंच च्क्रावून सोडलं होतं..."

" तिला निघायला रोजच्यापेक्षा उशीर झाला होता आणितिला घाईने घरी पोचायचं होतं असं तिचं म्हणणं आहे"

"पण मि. फेप्स तिच्यानंतर वीस मिनिटांनी निघाले आणि तिच्या दहा मिनिटं आधी पोचले याबाबत तिचं काय म्हणणं आहे?"

"बस आणि घोडागाडीच्या वेगातला फरक!"

"ती मागच्यादारी का पळाली हे तिने सांगितलं का?"

"तिने पैसे स्वयंपाकघरात ठेवले होते आणि देणेकऱ्यांना ते द्यायला म्हणून ती तिकडे गेली."

"तिच्याकडे प्रत्येक प्रश्नाचं उत्तर आहे एकूणात... तिला चार्ल्स स्ट्रीटजवळ कोणी घोटाळताना दिसलं का?"

"हवालदार सोडून इतर कोणीही तिथे नव्हतं म्हणे."

"तुम्ही तिची उलटतपासणी खूप छान घेतली आहे. अजून काय केलंत तुम्ही?"

"त्या गोरोटवरही पाळत ठेवली होती पण त्याच्याजवळही आक्षेपार्ह असं काहीच सापडलं नाही."

"आणखी काही?"

"नाही कुठल्याच प्रकारचा पुरावा सापडत नाही आहे.."

"ती घंटा का वाजली असावी याबद्दल तुम्ही काही अंदाज बांधला आहे का?"

"नाही ना... माझी तर अगदी मती कुंठित झाली आहे..ज्याने कोणी ती वाजवली तो भलताच बेडर असला पाहिजे...अशी घंटा वाजवायची म्हणजे..."

"हम्म्म विचित्र गोष्ट आहे खरी... असो तुम्ही मला मोठीच मदत केलीत त्याबद्दल आभारी आहे मी तुमचा. मला चोर सापडला तर मी तुम्हाला कळवेनच. बराय परत भेटू... चल वॉटसन..."

आम्ही तिथून बाहेर पडल्यावर मी त्याला विचारलं " आता कुठे जायचंय आपण?"

"आपण आता आपले प्रसिद्ध कॅबिनेट मंत्री आणि भावी पंतप्रधान लॉर्ड होल्डहर्स्ट यांना भेटायला जातो आहोत."

आम्ही डाऊनिंग स्ट्रीटवरच्या लॉर्ड होल्डहर्स्ट यांच्या ऑफिसमधे आलो. सुदैवाने ते ऑफिसमधे होते. आमच्या कामाबद्दल सांगितल्यावर लगेचच आम्हाला आत जायची परवाअगी मिळाली. त्यांचं ऑफिस उत्कृष्ठ सजवलेलं होतं. शेकोटीच्या दोन बाजूला असलेल्या दोन अतिशय सुंदर आणि मौल्यवान खुर्च्यांमधे आम्ही बसलो. लॉर्ड होल्डहर्स्ट उंच , सडसडीत होते. त्यांचा देखणा चेहरा, विचारमग्न भाव, कुरळे पण अकाली पांढरे झालेले केस या सगळ्यातून त्यांच्या खानदानी व्यक्तिमत्त्वाची ओळख पटत होती. आम्ही खाली बसल्यावर होम्सकडे पाहून ते म्हणाले,

"मि. होम्स तुमचं नाव तर सर्वपरिचितच आहे. तुम्ही इथे कोणत्या कामासाठी आला आहात हे मला माहीत आहे. पण तुम्ही नक्की कोणाच्या बाजूने काम करताय?"

"मि. पर्सी फेप्स यांच्या बाजूने.."

"हम्म.. बिचारा पर्सी... माझं त्याचं मामा - भाच्याचं नातं असल्यामुळे मी इच्छा असूनही त्याला या प्रकरणातून वाचवू शकत नाहीये. या घोटाळ्याचा त्याच्या कारकीर्दीवर फार वाईट परिणाम होणार आहे हो..."

"पण जर ती कागदपत्र सापडली तर?"

" ती जर सापडली तर सगळंच चित्र पालटेल..."

"मला तुम्हाला एक दोन प्रश्न विचारायचे आहेत लॉर्ड होल्डहर्स्ट..."

"मी शक्य ते सगळं सहकार्य करायला तयार आहे..."

"तुम्ही त्याला त्या सूचना दिल्यात तेंव्हा तुम्ही दोघे याच खोलीत होतात का?"

"हो. याच खोलीत होतो."

""मग तुमचं बोलण कोणी चोरून ऐकलं असण्याची काही शक्यता दिसत नाही "

"हो तशी काहीच शक्यता नाही."

"त्या कराराची एक प्रत करायची आहे असं तुम्ही इतर कोणाजवळ बोलला होतात का?"

"नाही मी हे कोणालाच सांगितलं नव्हतं."

"तुमची तशी खात्री आहे?"

"हो हो अगदी पूर्ण खात्री आहे. मी कोणालाही याबाबत काहीच सांगितलं नव्हतं."

"हम्म.. जर तुम्ही कोणाला सांगितलं नाहीत, मि. फेप्स कोणाला बोलले नाहेत तर मग चोरी पूर्वनियोजित नव्हती असं दिसतंय. केवळ अपघाताने चोर त्या ठिकाणी आला असणार आणि त्याला ते भेडोळं सापडलं असणार."

"हम्म या बाबतीत मी काहीच सांगू शकत नाही.... "

होम्सने काही क्षण विचार केला आणि तो म्हणाला " या करारातले मुद्दे जर फुटले तर त्याचे परिणाम किती भयंकर होतील असं तुम्हाला वाटतं?"

"अनर्थ होईल हो... सर्वनाश होईल..." त्यांचा चेहरा खूप गंभीर झाला होता.

"पण अजूनपर्यंत तसं काही घडलंय?"

"नाही बुवा..."

"जर ते भेंडोळं रशिअयन किंवा फ्रेंच दूतावासापर्यंत पोहोचलं असतं तर तुम्हाला ते कळलं असतं?"

"हो नक्कीच ती बातमी माझ्यापर्यंत आली असती..." त्यांच्या चेहयावर ताण स्पष्ट दिसत होता.

"ते भॆडोळं नाहीसं होऊन आता जवळजवळ दहा आठवडे लोटले आहेत.अजूनही तशी काही बातमी आपल्या कानावर आलेली नाही. याचा अर्थ असा समजायचा का की काही कारणास्तव तो कराराचा मसुदा अजूनही इच्छित स्थळी पोहोचलेला नाही?"

लॉर्ड होल्डहर्स्टांनी आपले खांदे उडवले. "त्या चोराने ते कागद फ्रेम करून भिंतीवर लावण्यासाठी निश्चितच पळवले नाहीत. नाही का?"

"उम्म्म तो कदाचित अजून चांगले पैसे मिळायची वाट बघत असेल.."

"तो जर अजून थोडा वेळ थांबला तर त्याच्या हाती काहीच लागणार नाही. काही महिन्यांनंतर त्या कराराबद्दल गुप्तता बाळगण्याजोगं काही कारणच उरणार नाही."

"अरे! ही माहिती फार महत्त्वाची आहे.... पण असं असू शकतं ना की तो चोर अचानक आजारी पडला असेल आणि बरेच दिवस आजारीच असेल.."

"कुठला आजार? मेंदूज्ज्वराचा?" त्यांनी एकदम होम्सकडे एक सूचक कटाक्ष फेकला...

"मी तसं म्हणालो नाही.." होम्स जराही विचलित न होता म्हणाला." असो आम्ही आधीच तुमचा बराच मौल्यवान वेळ घेतला आहे. तेंव्हा आता आम्ही तुमचा निरोप घेतो.."

" तुमच्या तपासासाठी शुभेच्छा... तो गुहेगार कोणीही असला तरी त्याला सोडू नका.." ते आम्हाला बाहेर सोडताना म्हणाले.

आम्ही परत व्हाईटहॉलपाशी आलो.

" हा माणूस तसा सज्जन वाटला मला. पण त्याला त्याचं पद टिकवण्यासाठी बरीच खटपट करावी लागते आहे. त्याची आर्थिक परिस्थितीही फारशी चांगली नसावी आणि त्याला बरीच देणी असावीत. तू पाहिलंच असशील की त्याच्या बुटांचे तळवे दुसऱ्यांदा लावलेले होते.

असो, आजच्या दिवशी एवढंच पुरे. तू आता तुझ्या पेशंटस कडे जाऊ शकतोस. मी आज यावर अधिक काही काम करणार नाही अर्थात माझ्या टॅक्सीबद्दलच्या जाहिरातीचं उत्तर मिळालं तर वेगळी गोष्ट आहे. आणि हो वॉटसन, आजच्यासारखाच उद्याही येशील ना माझ्याबरोबर वोकिंगला? आजच्याच गाडीने जाऊ आपण..."

आम्ही दोघे ठरल्याप्रमाणे दुसऱ्या दिवशी भेटलो आणि वोकिंगला पोहोचलो. होम्सच्या जाहिरातीला प्रतिसाद मिळाला नव्हता आणि काही नव्या घडामोडीही झाल्या नव्हत्या. जेंव्हा होम्सच्या मनात असेल तेंव्हा तो अगदी अडेलतट्टूपणा करायचा. त्याच्या चेहऱ्याकडे पाहून त्याच्या मनात काय चाललंय याचा काहीही अंदाज मी बांधू शकलो नाही.

आम्ही ब्रायरब्रीला पोहोचलो तेंव्हा पर्सी कालच्यापेक्षा बऱ्याच बऱ्या अवस्थेत होता. अजूनही ऍनी त्याच्यावर बारीक लक्ष ठेवून होती. त्याने कोचावरून उठून हसतमुखाने आमचे स्वागत केले.

"काही कळलं का?" त्याने आशाळभूतपणे विचारलं.

"मी कालच म्हटल्याप्रमाणे माझ्याकडे अजूनही सांगण्याजोगं काहीही नाही. मी काल फोर्ब्सला भेटलो, तुमच्या मामांना भेटलो. मी काही ठिकाणी खडे टाकले आहेत आणि तिथून काहीतरी बातमी मिळायची मी वाट पाहतो आहे..."

"म्हणजे तुम्ही आशा सोडलेली नाही तर.."

"मुळीच नाही.."

"तुम्ही अगदी देवासारखे आमच्या मदतीला धावून आला आहात...आपण धीर सोडता कामा नये. लौकरच खरं काय ते बाहेर येईल..." ऍनी म्हणाली.

एव्हाना फेप्स परत कोचावर बसला होता. आमच्याकडे तोंड करून तो म्हणाला "काल इथे काही गोष्टी घडल्या आहेत. त्यांच्या तुम्हाला ठाऊक असणं आवश्यक आहे."

"मला वाटलंच होतं की काहीतरी घडणार... काय झालं?"

"काल रात्री इथे एक गंभीर प्रकार घडला." त्याने सांगायला सुरुवात केली. त्याच्या चेहऱ्यावर भिती दाटून आली होती. "तुम्हाला म्हणून सांगतो. माझी अशी खात्री पटली आहे की मला एका फार मोठ्या कटात गोवण्यात आलं आहे आणि प्रतिष्ठा वगैरे सोडा, माझ्या जिवालाच धोका निर्माण झाला आहे. "

"काय सांगता काय?"

"तुमचा कदाचित यावर विश्वास बसणार नाही. पण जे झालं ते खरं आहे. मला जगात कोणीही शत्रू नाही पण काल रात्री माझ्यावर प्राणघातक हल्ला झाला. त्या घटनेनंतर मला फक्त हीच शक्यता दिसतेय"

"काय झालं मला सांगा बरं..."

"तुम्हाला माहीतच आहे की गेले नऊ आठवडे मी जवळजवळ शुद्धीवर नव्हतो. काल रात्री अनेक दिवसांनंतर अशी वेळ होती की माझ्यावर लक्ष ठेवायला कोणी नर्स या खोलीत नव्हती. मला वाटलं की मी माझा माझा झोपू शकतो पण मी खोलीत एक लहानसा दिवा मात्र लावून ठेवला होता. पहाटे दोनच्या सुमाराला मी अर्धवट झोपेत असताना कसल्यातरी आवाजाने मला जाग आली. तो आवाज काही फार मोठा नव्हता. आधी मला वाटलं की जवळपास कुठेतरी एखादा उंदीर खुडबूड करतो आहे. अचानक तो आवाज जोरात यायला लागला आणि मला माझ्या खिडकीजवळून एखाद्या धातूच्या पट्टीचा आवाज यावा तसा एक आवाज ऐकू यायला लागला. मी ताडकन उठून बसलो. मला भास नक्कीच होत नव्हता. मघाचचा तो आवाज गजांमधून काहीतरी पुढे सारताना झाला होता आणि हा आवाज खिडकीची खिट्टी उघडतानाचा असणार. "

"त्यानंतर सुमारे दहा मिनिटं शांतता होती जणू काही तो जो कोण माणूस होता तो या गोष्टीचा कानोसा घेण्याचा प्रयत्न करत होता की या गडबडीत मला जाग तर आली नाही ना... नंतर ती खिडकी अलगद उघडली गेली आणि तिच्या दारांच्या करकरण्याचा लहानसा आवाज माझ्या कानावर पडला. मला हा ताण सहन होईना. मी पलंगावरून उठलो आणि खाडकन खिडकीचे जाळीचे पडदे बाजूला सारले. खिडकीजवळ एक माणूस दबा धरून बसला होता. अंधारामुळे मी त्याला नीट पाहू शकलो नाही. निमिषार्धात तो तिथून गायब झाला. त्याने कसलंतरी काळं बुरख्यासारखं कापड पांघरलं घेतलं होतं आणि आपल्या चेहऱ्याचा खालचा भाग त्याने झाकून घेतला होता. पण त्याच्या हातात एक लांबट सुरा होता. मी हे खात्रीपूर्वक सांगू शकतो कारण तो पळून जाण्यासाठी वळला तेंव्हा ते पातं अंधारात चमकलेलं मला दिसलं. "

"क्या बात है! प्रकरण जास्त जास्त रंगतदार होत चाललंय! मग तुम्ही काय केलंत?" होम्स उद्गारला...

"माझ्यात पूर्वीची ताकद असती तर खिडकीतून उडी मारून मी त्याचा पाठलाग केला असता आणि त्याला पकडलं असतं. काल मात्र मी घंटा वाजवून नोकरांना बोलावलं. या गोंधळात थोडा वेळ वाया गेला कारण घंटा खाली स्वयंपाकघरात टांगलेली आहे आणि आमचे नोकर वरच्या मजल्यावर झोपतात. पण माझ्या आरडाओरड्यामुळे जोसेफला जाग आली आणि त्याने इतरांना उठवलं. गेले काही दिवस हवा कोरडी आहे त्यामुळे बागेतल्या गवतावर कुठलेही ठसे सापडणं अवघड होतं म्हणून तो विचार आम्ही सोडून दिला. बागेच्या लाकडी कुंपणाजवळ मात्र जोसेफला कोणीतरी तिथून वर चढून आल्याच्या काही खुणा सापडल्या मी अजून पोलिसांना काहीच कळवलं नाहीये कारण मी म्हटलं की आधी हे सगळं तुमच्या कानावर घालावं. . "

ही सगळी गोष्ट ऐकून होम्सने उडीच मारली आणि तो उत्तेजित झाल्यासारखा खोलीत येरझाऱ्या घालू लागला.

"संकटं कधीच एकटी येत नाहीत..." तो म्हणाला. तो वरवर हसत होता पण या गोष्टीने त्याला जरा आश्चर्य वाटलेलं दिसत होतं.

" काल तुमचा दिवस नव्हता एकूणात असं दिसतंय मला... माझ्याबरोबर बागेत एक फेरफटका मारवेल का तुम्हाला?"

"हो! चालेल की. मला जरा ऊन खावंसं वाटतंय. आपण जोसेफ्लाही घेऊ बरोबर."

"मी पण येणार" ऍनी म्हणाली.

"तुम्हाला नाही येता यायचं मिस हॅरिसन.. तुम्ही जिथे आहात तिथेच बसून राहिलात तर खूप बरं होईल. काहीही झालं तरी आपल्या जागेवरून हलू नका."

ती बिचारी हिरमुसली होऊन परत तिच्या जागेवर बसली. जोसेफ येताच आम्ही सगळे बाहेर पडलो. आम्ही पर्सीच्या खोलीच्या खिडकीची बाहेरून तपासणी केली. तो म्हणाला त्याप्रमाणे इथे काही खुणा होत्या पण त्या इतक्या अस्पष्ट होत्या की त्यांच्यावरून काहीच लक्षात येत नव्हतं. क्षणभर होम्सने त्यांचं निरीक्षण केलं आणि खांदे उडवत तो म्हणाला," यांच्यावरून तर काहीच समजत नाहीये. पण मला हे कळत नाही की इतर सोप्या आणि मोठ्या खिडक्या असताना चोराने याच खिडकीची निवड का बरं केली असावी?"

"स्वयंपाकघराच्या आणि डायनिंग रूमच्या खिडक्या रस्त्यावरून दिसू शकतात." जोसेफ म्हणाला.

"अच्छा... तो या दाराने आत आला असेल. हे कसलं दार आहे?"

"हे सामानाची ने-आण करायला वापरलं जातं. पण रात्री याला कुलूप लावलेलं असतं."

"अशी घटना यापूर्वी कधी घडली होती का?"

"कधीच नाही.." पर्सी म्हणाला.

"तुम्ही खूप मौल्यवान गोष्टी घरात ठेवता का?"

"नाही"

आपले हात आपल्या खिशात ठेवून तो प्रसंगाला विसंगत अशा निष्काळजीपणाने इकडेतिकडे पहात राहिला. अचानक जोसेफकडे वळून तो म्हणाला ,"तुम्हाला काही खुणा सापडल्या होत्या ना? कुठे आहेत त्या? जरा दाखवा पाहू मला"

जोसेफने तत्परतेने आम्हाला ती जागा दाखवली. लाकडी कुंपणाच्या वरच्या भागाचा एक मोठा तुकडा तुटून खाली पडला होता. होम्सने तो उचलून घेतला आणि काळजीपूर्वक त्याचे निरीक्षण करून तो म्हणाला " हा बराच जुना दिसतोय. हे नक्की काल रात्रीचंच आहे का?"

"उम्म असेलही नसेलही" -जोसेफ.

"या फाटकाच्या दुसऱ्या बाजूने उडी मारल्याच्या खुणा नाहीत त्यामुळे इथे आपल्याला काही माग मिळणार नाही आता आपण पुन्हा आत जाऊ या."

पर्सीच्या अंगात अजून बराच अशक्तपणा होता त्यामुळे तो खूप सावकाश चालत होता जोसेफ त्याला आधार देण्यासाठी त्याच्या बरोबरीने चालत होता. होम्स मात्रा लांब ढांगा टाकत केंव्हाच पर्सीच्या खोलीच्या खिडकीजवळ पोचला होता. तो कुजबुजत्या आवाजात पण घाईघाईने ऍनीला म्हणाला, "आज पूर्ण दिवसभर तुम्ही जिथे आहात तिथेच बसून रहा. काहीही झालं तरी तुम्ही तुमची जागा सोडू नका. तुम्ही आज दिवसभर तुमच्या जागेवरच राहणं अत्यंत आवश्यक आहे. आलं लक्षात?"

" ठीक आहे, तुम्ही म्हणताय तसंच होईल." ऍनी म्हणाली. ती बुचकळ्यात पडलेली दिसत होती.

"आणि हो रात्री झोपताना या खोलीला बाहेरून कुलूप लावून घ्या आणि किल्ली कोणालाही देऊ नका."

"पण पर्सी कुठे झोपेल?"

"पर्सीला आम्ही आमच्याबरोबर लंडनला घेऊन चाललो आहोत."

"आणि मी मात्र इथे बसून रहायचं?"

"त्याच्यासाठी एवढं करणार नाही का तुम्ही? आता वेळ नका वाया घालवू.मला वचन द्या पाहू की तुम्ही मी सांगितल्याप्रमाणे वागाल.."

तिने मान डोलावली तेवढ्यात ते दोघे खोलीजवळ येऊन पोहोचले.

"ए ऍनी, घरकोंबड्यासारखी आतच काय बसून राहिली आहेस? बाहेर ये जरा ऊन खायला..." जोसेफ म्हणाला...

"नको रे.. माझं ना जरासं डोकं दुखतंय आणि या खोलीत मस्त गार वाटतंय. मी इथेच थांबते थोडा वेळ" ऍनी म्हणाली.

"मि. होम्स आता तुम्ही काय करणार आहात?" पर्सीने विचारलं

"हम्म्म आजच्या प्रकाराच्या नादात आपण आपल्या मुख्य विषयाकडे दुर्लक्ष करून चालणार नाही.

मि. पर्सी तुम्ही आज आमच्याबरोबर लंडनला येऊ शकाल का?"

"आत्ता लगेच?"

" नाही पण साधारण एका तासाभरात चालेल ना?"

"मला बरीच हुशारी वाटतेय. माझी तुम्हाला काही मदत होण्यासारखी आहे का?"

"हो. खूप मदत होणार आहे..."

"मग मला आज रात्री लंडनलाच रहावं लागेल का?"

"हो मी आत्ता तेच सुचवणार होतो"

"चालेल. म्हणजे आज रात्री माझ्या मारेकऱ्याला मी गुंगारा देणार तर. अगदी चालेल.जसं तुम्ही म्हणाल तसं करूया. माझ्याकडे लक्ष द्यायला जोसेफलाही घेऊया का बरोबर?"

"नको नको. तुमची काळजी घ्यायला आपला वॉटसन आहेच! तो डॉक्टर आहे माहितेय ना तुम्हाला... आपण असं करू दुपारचं जेवण इथेच उरकून घेऊ आणि लगेच निघू. चालेल ना?"

त्याने जसं सांगितलं त्याप्रमाणेच सगळी व्यवस्था करण्यात आली. ऍनीने होम्सच्या सांगण्याप्रमाणे डोकेदुखीची सबब सांगितली आणि ती तिथेच थांबली. होम्सच्या या वागण्याचा अर्थ माझ्या काही लक्षात आला नाही. अर्थात त्याला काही कारणाने पर्सीला ऍनीपासून दूर ठेवायचं असल्यास नकळे. पर्सी मात्र बराच आनंदात दिसला. तो स्वतः आम्हाला जेवायला घेऊन गेला.

पण होम्सच्या वागण्याचा अर्थ मला लावता येत नाही हेच खरं. कारण तिथून निघाल्यावर त्याने जे केलं ते आणखी चमत्कारिक होतं. स्टेशनपर्यंत गेल्यावर त्याने आम्हाला ट्रेनमधे बसवून दिलं आणि मग अगदी शांतपणे तो आम्हाला म्हणाला की तो वोकिंगमधेच थांबणार आहे.

"पण मग आपल्या लंडनमधल्या कामाचं काय होणार?" पर्सी वैतागून म्हणाला

"त्याचं काय करायचं ते आपण उद्या बघू. पण सध्या माझं इथे एक तातडीचं काम आहे.."

"ब्रायरब्रीला माझा निरोप पोहोचवाल का? मी उद्या येतो म्हणावं..." गाडी सुटतासुटता पर्सी म्हणाला.

"मी ब्रायरब्रीला जाणार नाहीये. अरे हो. एक राहिलंच. मि. फेप्स तुम्ही आज रात्री ब्रायरब्रीला नसणं हे मला मोठंच उपकारक होणार आहे. वॉटसन, लंडनला पोचल्यावर लगेच तू मि. फेप्सना आपल्या बेकर स्ट्रीटवरच्या घरी घेऊन जा. त्यांना रात्री आपल्या गेस्टरूम मधे झोपायला सांग. मी उद्या सकाळी ब्रेकफास्टच्या वेळी घरी येतो." होम्स उत्तरला आणि हात हलवत त्याने आमचा निरोप घेतला.

आमच्या लंडनपर्यंतच्या प्रवासात मी आणि पर्सीने यावर बराच खल केला पण या नवीन कोड्याचं गूढ काही केल्या आम्हाला उलगडलं नाही.

"मला वाटतं काल रात्रीच्या चोरीबद्दल काहीतरी शोधून काढायला ते गेले असावेत. माझी खात्री आहे की तो चोर कोणी साधासुधा चोर नव्हता."

"मग तो कोण असावा असं तुला वाटतंय?"

"तुला कदाचित असं वाटेल की मला आलेल्या अशक्तपणामुळे मला भास होताहेत पण मला असं वाटतंय की माझ्याविरुद्ध कुठलातरी मोठा राजकीय कट रचला गेला आहे आणि आता त्या लोकांचा मला मारायचा बेत आहे. नाहीतर तो चोर एका बेडरूमच्या खिडकीतून आत का घुसला जिथे त्याला चोरण्यासारखं काहीच सापडणार नव्हतं आणि त्यात भर म्हणजे त्याने तो मोठा सुरा का बरं बरोबर आणला असेल?"

"ती कुलूप तोडायला वापरलेली कानस वगैरे तर नव्हती ना?"

"नाही रे... तो एक मोठा सुराच होता. त्याचं हे एवढं थोरलं पातं मी अंधारात चमकताना पाहिलंय"

"पण कोण मागे लागलंय तुझ्या इतकं हात धुवून?"

"तेच तर कळत नाहीये ना..."

"जर होम्सलाही असंच वाटत असेल तर त्याचा निर्णय योग्यच असणार. काल रात्री तुझ्यावर हल्ला करणाऱ्या मारेकऱ्याला रंगे हाथ पकडण्यासाठीच तो मागे थांबला असेल. त्या माणसाला पकडता आलं तर तुझी हरवलेली कागदपत्रं परत मिळण्याची शक्यता खूप मोठी आहे कारण असं समजणं वेडेपणाचं ठरेल की तुला दोन वेगवेगळे शत्रू आहेत ज्यातला एक तुझ्याकडे चोरी करतो आणि दुसरा तुला मारण्याचा प्रयत्न करतो."

"पण मि. होम्स तर ब्रायरब्रीला परत जाणार नाहीयेत ना?"

"मी त्याला चांगला ओळखतो. तसंच काहीतरी कारण असल्याशिवाय तो असं काहीतरी करणार नाही."

मग आम्ही इतर बऱ्याच विषयांवर चर्चा केली. पण तो दिवसच काहीतरी विचित्र उगवला होता. नुकताच आजारातून उठलेला असल्याने फेप्स अजूनही बराच अशांत मनस्थितीत होता. शिवाय त्याच्या डोक्यावर घोटाळत असलेली चिंतेची तलवार त्याला शांत बसू देत नव्हती. त्यामुळे विषयांतराचे माझे सगळे प्रयत्न फोल ठरवून तो पुन्हा पुन्हा ते भेंडोळं, होम्स आता काय करेल, उद्या सकाळी आपल्याला काय बातमी ऐकायला मिळेल, लॉर्ड होल्डहर्स्ट काय करतील याच विषयांवर चर्चा करत बसला होता. जसजशी संध्याकाळ झाली तसा त्याला या सगळ्याचा त्रास होऊ लागला.

"तुझा होम्सवर पूर्ण विश्वास आहे?"

"मी त्याला याहीपेक्षा अवघड परिस्थितीतून बाहेर पडताना पाहिलंय..."

"पण इतक्या मोठ्या गोष्टी पणाला लागल्या होत्या का?"

" ते सांगता येणार नाही पण युरोपातील तीन प्रतिष्ठेच्या राजअघराण्यांसाठी त्यानं काम केलं आहे. "

"हम्म. त्यांच्याकडे बघून कुठल्याच गोष्टीची कल्पना पण येत नाही... ते काही म्हणाले का तुला?"

"नाही."

"हे आणखी वाईट आहे.."

"उलट हेच चांगलं आहे. जेव्हा एखाद्या गोष्टीचा माग त्याच्या हातून निसटतो तेंव्हा तो त्याच्याबद्दल बोलतो पण जर त्याच्या हाती विशेष असं काही लागलं असलं तर तो त्याबद्दल एक शब्दही उच्चारत नाही. तेंव्हा माझा तुला असा प्रेमाचा सल्ला आहे की तू आता जाऊन शांतपणे झोप. उद्या सकाळी सगळी रहस्यं उलगडतीलच ना..."

मी कसबसं त्याला झोपायला पाठवून दिलं. पण त्याच्या सध्याच्या मनस्थितीत त्याला झोप लागणं अवघडच होत हे मला माहीत होतं. त्याचा गुण मलाही लागला की काय नकळे पण मलाही रात्री नीट झोप लागली नाही. सगळ्या गोष्टींचा विचार करत मी काय झालं असेल याच्या शक्यतांचा विचार करत होतो आणि त्या सगळ्याच एकापेक्षा एक अशक्य कोटीतल्या होत्या.रात्रभर मी या कुशीवरून त्या कुशीवर होत राहिलो.

सात वाजता मी उठून खाली आलो. पाहतो तर पर्सी रात्रभरच्या जाग्रणाने अगदी लोळागोळा होऊन बसला होता. मला पाहून त्याने पहिला प्रश्न विचारला "मि. होम्स आले का?"

"त्याने सांगितलंय ना तो आठ वाजता येईल.. मग ओ बरोब्बर आठ वाजता येईल."

"त्याने सांगितलंय ना तो आठ वाजता येणारे?.. मग तो बरोब्बर आठ वाजता येईल."

आणि खरोखरच आठाच्या ठोक्याला एक घोडागाडी खाली येऊन उभी राहिली आणि त्यातून होम्स खाली उतरला. त्याच्या डाव्या हाताला मलमपट्टी केलेली होती आणि त्याचा चेहरा बराच थकलेला आणि उतरलेला दिसत होता. त्याला वर यायला बराच वेळ लागला.

"ते जखमी झालेले दिसताहेत.." पर्सीला धक्का बसलेला होता.

""काय लागलं तुला होम्स?" होम्सला नीट आतही न येऊ देता मी म्हणालो.

"काही नाही रे माझाच मूर्खपणा नडला. जरासं खरचटलंय बाकी काही नाही... आईगं ! मि. फेप्स काय केस होती ही..."

"मला वाटलंच की ही तुमच्याही आवाक्याबाहेर जाणार..."

"तुझी कोणाशी मारामारी वगैरे झाली का होम्स? काय झालं तू सांगत का नाहीयेस?"

"अरे हो हो... आधी मला चार घास खाऊ तर देशील? ब्रेकफास्टनंतर सांगतो सगळं. पहाटे पहाटे सरेच्या गार हवेतून चालत आलोय मी... बरं त्या टॅक्सीवाल्याचा काही पत्ता लागला का? नाही? वाटलंच मला. प्रत्येक वेळेला आपल्याला सगळीच उत्तरं मिळाली पाहिजेत असं थोडंच आहे?."

काही क्षणातच आम्ही न्याहारीसाठी टेबलावर मांडामांड केली. मी मिसेस हडसनना कॉफी आणायला सांगणार तितक्यात त्यांनी तीन झाकलेल्या ताटल्या आणून टेबलापाशी ठेवल्या. आम्ही टेबलाशी बसलो. मी आश्चर्यात बुडालेला, होम्स प्रचंड थकलेला आणि फेप्स नैराश्याने आपले केस उपटणारा...

"हडसनबाईंच्या स्वयंपाकाला कशाचीच तोड नाही. स्कॉटिश घरातलं अगत्य म्हणजे काय हे त्यांच्याकडे बघून कळतं." असं म्हणत त्याने त्याच्या ताटलीवरचं झाकण बाजूला केलं. आत चविष्ट कोंबडीचा रस्सा होता.

"तुला काय वाढलंय वॉटसन?"

"हॅम आणि अंडी" मी उत्तरलो.

"वा! मि. फेप्स तुम्ही काय घेणार? थोडसं चिकन देऊ की अंडी चालतील?"

"मला काही नको..." -पर्सी

"अहो असं काय करताय? बघा तरी तुमच्या पानात काय वाढलंय ते"

"मला खरंच काहीही नकोय.."

" ठीक आहे. मग तुम्हाला वाढलेले पदार्थ माझ्या पानात घालता का?" होम्सच्या चेहऱ्यावर भलताच खट्याळ भाव होता.

जरा नाखुषीनेच पर्सीने त्याच्या ताटलीवरचं आवरण बाजूला केलं आणि तो ओरडलाच. त्याच्या पानात एक करड्या रंगाच्या कागदांचं भेंडोळं होतं. आनंदाने वेडा झाल्यासारखा तो काहीवेळ त्याच्याकडे पहातच राहिला आणि मग ते आपल्या छातीशी कवटाळूनत्याने ज्रजोरात उड्या मारायला सुरुवात केली. तो हर्षवायूने बेशुद्ध पडायची पाळी आल्यावर आम्हाला त्याला पकडून एका खुर्चीवर बसवावं लागलं आणि त्याच्या जिवात जीव येण्यासाठी थोडी ब्रँडी त्याला पाजावी लागली.

"हाहा ! तुम्हाला असा धक्का देणं खरं म्हणजे चुकीचं आहे पण तुमची थोडीशी मजा करण्याचा मोह मला आवरला नाही..." त्याच्या पाठीवर थोपटत होम्स म्हणाला. तोही आनंदाने हसत होता.

फेप्सने त्याचे दोन्ही हात आपल्या हातात घट्ट धरले आणि भावनातिरेकाने तो म्हणाला" तुम्ही देवदूत आहात. तुम्ही माझे प्राण वाचवलेत. माझी अब्रू वाचवलीत..."

"अहो काय करणार? तुमच्याबरोबर माझीही अब्रू पणाला लागली होती ना! "

फेप्सने ते अमूल्य भेंडोळं आपल्या कोटाच्या अगदी आतल्या खिशात नीट ठेवून दिलं.

"मि. होम्स तुम्हाला आणखी उपास घडावा अशी काही माझी इच्छा नाही पण हे सगळं तुम्ही कसं काय केलंत हे जाणून घ्यायला मी प्रचंड उत्सुक आहे.."

होम्सने एक कप कॉफी आणि त्याचा ब्रेकफास्ट यांवर आडवा हात मारला. आपला पाईप शिलगावला आणि आमच्या समोरच्या खुर्चीत बसून तो बोलू लागला

"मी काय केलं ते आधी सांगतो. का केलं ते नंतर बघूच..

तुम्हाला दोघांना गाडीत बसवून दिल्यावर मी सरेच्या सुंदर वाश्रीतून लांबवर फेरफटका मारत रिप्लाय नावाच्या गावात पोचलो. तिथे एका टपरीत चहा घेतला. एक पाण्याची बाटली आणि काही सँडविचेस बरोबर बांधून घेऊन मी तिथून बाहेर पडलो. वोकिंगला परत आल्यावर ब्रायरब्रीच्या शेजारून जाणाऱ्या मोठ्या रस्त्यावर जाऊन पाळत ठेवून मी लपून बसलो तेंव्हा नुकताच सूर्यास्त झाला होता. "

"रस्त्यावरची वर्दळ पूर्णपणे थांबण्याची मी वाट पाहिली. तो रस्ता मुळातच फार गजबजलेला नसतो असा माझा अंदाज आहे. मग मी कुंपणावरून उडी मारून आत बागेत आलो."

"पण फाटक तर उघडं असेल ना?" - पर्सी

" हो पण अशा प्रकरणांमधे माझी काही पद्धत आहे. मी तुमच्या बागेतल्या तीन फरच्या झाडांच्या मागे लपून बसलो त्यामुळे घरातल्या कोणाला मी दिसणार नव्हतो. तिथून पुढे मला रांगतच जावं लागलं. ही बघा माझी पँट कशी गुडघ्यांवर फाटली आहे ती. तर मी रांगत रांगत तुमच्या बेडरूमच्या खिडकीखालच्या झुडुपांजवळ जाऊन बसलो आणि आतल्या घडामोडींचा अंदाज घ्यायला सुरुवात केली.

तिथल्या खिडकीचा पडदा उघडाच होता आणि मिस हॅरिसन टेबलाशी बसून पुस्तक वाचताना मला दिसत होत्या. पावणे दहा वाजता त्यांनी दिवा मालवला , पडदे - जाळ्या लावल्या आणि त्या तिथून बाहेर पडल्या.

त्यांनी दार बाहेरून लावून घेतलं आणि त्याला कुलूप लावल्याचा आवाज मी ऐकला."

"कुलूप?" -पर्सी

"हो मीच त्यांना तसं करायला सांगितलं होतं. त्यांनी माझी प्रत्येक सूचना अगदी तंतोतंत पाळली. आज हे कागद परत तुमच्या ताब्यात मिळाले याचं बरचसं श्रेय त्यांनाच आहे. त्यांच्या मदतीशिवाय हे शक्यच झालं नसतं."

" तर त्या तिथून निघून गेल्यावर सगळीकडचे दिवेही बंद झाले. आणि पुढे होणाऱ्या घटनांची वाट बघत मी तसाच त्या झुडुपात दबा धरून बसून राहिलो."

"रात्रीचं वातावरण अगदी प्रसन्न होतं पण तरीही पुढे काय होणार या विचाराने माझ्या जिवाची अगदी घालमेल होत असल्यामुळे मला तो पहारा काही फारसा सुखावह वाटला नाही. मला बराच वेळ तसंच बसून रहावं लागलं. सारखं घड्याळाकडे पाहून मला अशी शंका यायला लागली की ते बंदच पडलं असावं बहुतेक. पण सुमारे दोन वाजण्याच्या सुमारास मी कडी उघडल्याचा आवाज ऐकला. त्यानंतर एका कुलुपात एक किल्ली फिरवली गेली आणि एका नोकरांच्या दरवाज्यातून मि. जोसेफ हॅरिसन बाहेर आले.."

"जोसेफ!!!" फेप्स पुन्हा एकदा आश्चर्याने ओरडला.

"त्याच्या डोक्यावर हॅट नव्हती आणि त्याने एक लांब काळा कोट बगलेत धरला होता ज्यामुळे काही घोटाळा झालाच तर तो आपला चेहरा लपवू शकणार होता. भिंतीच्या सावलीतून तो दबक्या पावलांनी चालत खिडकीखाली आला. तिथे आल्यावर त्याने दाराच्या फटीतून एक मोठा सुरा आत सारला आणि त्याच्या पात्याने ती खिट्टी उघडली. मग त्याने खिडकीचं दार उघडलं आणि आतल्या जाळीच्या फटीतून तो सुरा घालून आतली आडवी पट्टी उघडली. आता त्याने ती जाळी सताड उघडली. "

"मी जिथे बसलो होतो तिथून मला खोलीतल्या सगळ्या वस्तू आणि त्याच्या हालचाली अगदी स्पष्ट दिसत होत्या. त्याने आत जाऊन कोपऱ्यातल्या दोन मेणबत्त्या पेटवल्या आणि दरवाज्याशेजारचा गालिचाचा कोपरा मागे सारला प्लंबरलोकांना जमिनीखालचे नळ तपासायला असतो तसा तक्तपोशीचा एक चौकोनी तुकडा त्याने बाहेर काढला. त्याच्याखाली स्वयंपाकघरात जाणाऱ्या नळाचा T आकाराचा जोड आहे. त्यात हात घालून त्याने हे भेंडोळं बाहेर काढलं. फळी आणि गालिचा नीट जागच्या जागी ठेवला. मेणबत्त्या विझवल्या आणि बाहेर आला तेव्हाच मी त्याला पकडलं.

"तो माझ्या कल्पनेपेक्षा कितीतरी जास्त क्रूर निघाला. त्याने हातातल्या सुऱ्याने माझ्यावर हल्ला केला. त्याच्यावर ताबा मिळवेपर्यंत माझ्या डाव्या हाताच्या पेरांवर त्याने दोन वार केलेले होते. शेवटी मी त्याला जेरबंद केलं तो खुनशी नजरेने माझ्याकडे बघत होता. शेवटी त्याची समजूत घालून मी त्याच्याकडून ते भेंडोळं हस्तगत केलं. मग मी त्याला सोडून दिलं.पण सकाळी मी सगळी हकीगत तार करून फोर्ब्सला कळवली आहे. त्याने जर जोसेफला पकडलं तरफारच छान पण माझी अशी अटकळ आहे तो पळून गेला असणार. आणि माझा असा अंदाज आहे की लॉर्ड होल्डहर्स्ट आणि मि. पर्सी फेप्स या दोघांनही हे प्रकरण न्यायालयापर्यंत पोहोचलं नाही तर जास्त बरं वाटेल. ..."

"बापरे... म्हणजे हे कागद माझ्या आजारपणात पूर्णवेळ माझ्यापासून हाताच्या अंतरावर होते?"

"हो ."

"आणि जोसेफ हा या सगळ्यामागचा सूत्रधार आणि चोर आहे?"

"जोसेफ जसा दिसतो त्याच्या अगदी उलट आहे. आज सकाळी त्याच्याकडून मला जी माहिती मिळाली त्यावरून त्याला शेअरबाजारात अराच तोटा झाला आहे आणि तो भरून काढण्यासाठी तो कुठल्याही थरापर्यंत जाऊ शकतो. त्यामुळे त्याला योग्य संधी मिळाल्यावर आपल्या बहिणीचा किंवा तुमच्या प्रतिष्ठेचाही विचार न करता त्याने संधीचा फायदा घेतला."

"बापरे माझं डोकं अगदी चक्रावून गेलं आहे."

"तुमच्या केसमधे सगळ्यात मॊठा अडथळा हा होता की त्यात खूपच जास्त पुरावा होता. खरा उपयोगी पुरावा इतर फाफटपसाऱ्यात लपून गेला होता. त्यामुळे सगळ्या मुद्द्यांची छाननी करून त्यातल्या खऱ्या महत्त्वाच्या मुद्द्यांची नीट क्रमवारी लावायला हवी होती. तेंव्हाच नक्की कोणत्या घटना घडल्या आणि कुठल्या क्रमाने घडल्या हे लक्षात आलं असतं. त्या रात्री तुम्ही जोसेफबरोबरच घरी जाणार होतात त्यामुळे मला जोसेफचा संशय आधीपासूनच होता. नंतर जेंव्हा कोणीतरी तुमच्या खोलीत घुसण्याचा प्रयत्न केला तोसुद्धा अशा वेळी की जेंव्हा पहिल्यांदाच रात्रपाळीची नर्स तिथे हजर नव्हती, तेंव्हा माझा संशय पक्का झाला कारण तुम्ही म्हणाला होतात की त्या खोलीत आधी जोसेफ रहात होता . त्यामुळे तिथे काहीतरी लपवून ठेवायचं असतं तर ते जोसेफच करू शकला असता. "

" बापरे...मी डोळ्यांवर कातडं ओढलं होतं की काय?"

"त्या रात्री ज्या घटना घडल्या त्या साधारणपणे अशा होत्या

जोसेफ चार्ल्स स्ट्रीटवरच्या दारातून आत आला. त्याला आतला रस्ता माहीत असल्यामुळे तुम्ही खोलीबाहेर पडल्यावर क्षणार्धातच तो सरळ तुमच्या खोलीत शिरला. तिथे कोणीही नाही हे पाहून लगेच त्याने तिथली घंटा वाजवली. तेवढ्यात तिथे टेबलावर ठेवलेल्या कागदांकडे त्याचं लक्ष गेलं. त्या कागदपत्रांची किंमत लक्षात आल्याबरोबर त्याने ती उचलून आपल्या खिशात घातली आणि तो तिथून बाहेर सटकला. झोपलेल्या कॉफीवाल्याने घंटेकडे तुमचं लक्ष वेधून घेईपर्यंत काही मोलाची मिनिटं निघून गेली होती आणि तेवढा वेळ त्याला पळून जायला पुरेसा होता."

"वोकिंगच्या दिशेने येणारी पहिली गाडी पकडून तो घरी आला. त्या कागदपत्रांचे नीट निरीक्षण केल्यावर ती खरंच मौल्यवान आहेत याबद्दल त्याची खात्री पटली आणि त्याने ती एका सुरक्षित जागी लपवून ठेवली. फ्रेंच किंवा रशियन दूतावासात जाऊन त्या कागदपत्रांच्या मोबदल्यात मोठी रक्कम वसूल करायची स्वप्नं तो रंगवत असतानाच तुम्हाला बेशुद्धावस्थेत घरी आणण्यात आलं आणि त्याला क्षणाचीही उसंत न देता तिथून बाहेर काढण्यात आलं आणि तुम्हाला त्याच्या खोलीत ठेवलं गेलं. त्यानंतर त्या खोलीत कमीतकमी दोन माणसं तर कायमच असायची. त्यामुळे तो त्याच्या खजिन्यापर्यंत पोहोचू शकत नव्हता. त्याच्या अवस्थेची कल्पनाच केलेली बरी. आणि मग परवा रात्री त्याला हवी तशी संधी चालून आली. त्याने चोरून तुमच्या खोलीत घुसण्याचा प्रयत्न केला पण तुम्ही जागे होतात त्यामुळे त्याचा बेत उधळला गेला. तुम्ही काल रात्री तुमचं औषध घ्यायला विसरला होतात. "

"हो आठवलं मला... मी झोपायच्या आधी औषध घेतलं नव्हतं.."

"माझा असा अंदाज आहे की त्याने त्या औषधात गुंगीचं औषध मिसळून ठेवलं होतं आणि त्यामुळे तुम्ही बेशुद्ध असाल अशी त्याची खात्री होती. अर्थातच पुन्हा संधी मिळाली की तो पुन्हा एकदा त्या खोलीत येणार हे मला माहीत होतं. काल रात्री तुम्ही घरी नसल्यामुळे त्याला तशी संधी मिळाली. म्हणूनच मि मिस हॅरिसनना दिवसभर ती खोली सोडून हलू नका असं सांगितलं होतं. अशा प्रकारे सगळं काही आलबेल आहे त्याची समजूत करून दिल्यावर मी बाहेर पहाऱ्यावर थांबलो. माझी खात्री होती की हे कागद त्या खोलीतच कुठेतरी आहेत. पण ते स्वतः शोधत बसण्यापेक्षा मी त्यालाच ते बाहेर काढू दिले आणि अनेक कटकटीं टाळल्या. "

"पण परवा रात्री तो दारातून का नाही आला? खिडकी उघडत बसण्याचा धोका त्याने का पत्करला?"

"कारण दारातून आत आला असता तर वाटेत त्याला सात बेडरूम्स ओलांडून यावं लागलं असतं. याउलट बागेत उतरून खिडकीतून आत येणं त्याला कधीही जास्त सोपं होतं."

"तुम्हाला काय वाटतं ? त्याने मला मारलं असतं? तो सुरा फक्त खिडकी उघडायलाच होता की..."

"काही सांगता येत नाही.मि. जोसेफ हॅरिसन हे मला फारसे विश्वासार्ह वाटले नाहीत हे मात्र खरं....."

संधर्भ:
http://pustakayan.blogspot.com